Name: FOD Financiën. Administratie der Thesaurie. Dienst Logistiek
Period: 1888 - 2010
Inventoried scope: 4,45 linear meters
Archive repository: National Archives of Belgium
Heading : Finance
Authors: C. Vroman — J. Van Damme — R. Durieux
Year of publication: 2025
Code of the inventory: I 718
Federale Overheidsdienst Financiën. Administratie der Thesaurie. Dienst Logistiek
Service Public Fédéral Finances. Administration de la Trésorerie. Service Logistique
Oudere namen :
Ministerie van Financiën. Administratie der Thesaurie. Dienst Organisatie
Ministère des Finances. Administration de la Trésorerie. Service Organisation
In de jaren 1930 zat de Belgische economie in een diepe crisis en de begrotingstekorten stapelden zich op. De regering voerde de ene na de andere belastingverhoging door en kwam zelfs met een heuse 'nationale crisisbelasting' op de proppen. De economische en financiële malaise ging gepaard met een grote sociale en politieke ontevredenheid. Bij de parlementsverkiezingen van 24 mei 1936 veroverden enkele extremistische en anti-systeempartijen - Rex, het Vlaams-Nationaal Verbond en de Kommunistische Partij van België - samen 20 procent van de stemmen. Aan de vooravond van de verkiezingen werden twee Antwerpse socialistische vakbondsleden doodgeschoten door een lid van de fascistische Realistische Partij. Het leidde in juni 1936 tot een algemene staking in het ganse land. Hoewel de katholieken en liberalen aanvankelijk de socialistische eisen - de socialisten waren de grootste partij geworden - weigerden, zagen zij zich door de stakingen genoodzaakt om sociale maatregelen te treffen. De socialistische partij - gesterkt door meer dan een half miljoen stakers - sleepte onder andere loonsverhogingen, de 40-urenwerkweek (in bepaalde sectoren) en betaald verlof uit de brand. De financiële en economische crisis was daarmee echter niet verholpen en er moest dringend geld worden gevonden. Zoals wel vaker tijdens crisisperiodes kwam het functioneren van het overheidsapparaat en de ambtenarij in het vizier. De aanname van kaderwetten die volmachten gaven aan de regering en de aanstelling van verscheidene Koninklijke Commissarissen moesten omslachtige parlementaire procedures omzeilen zodat men snel structurele hervormingen van de administraties en het ambtenarenstatuut kon doorvoeren.D (1)e regering Van Zeeland II stelde in oktober 1936 de jonge Louis Camu aan als Koninklijk Commissaris voor Administratieve Hervorming. Hij moest de interne organisatie en het personeelsstatuut van de ambtenaren grondig analyseren en de administratieve problemen in kaart brengen. Bij zijn tweede opdracht in 1938 moest hij zelfs expliciet op zoek gaan naar maatregelen die de overheid efficiënter en zuiniger zouden maken. (2)Hij schreef onder meer een nota over noodzaak van de oprichting van diensten belast met de organisatie van de administraties. Camu had bij de centrale overheidsdiensten in Nederland het bestaan van 'organisatiebureaus' gezien - hij verwees eveneens naar het 'centre d'organisation' van de NMBS. Die organisatiebureaus zagen toe op het rendement van de diensten en konden initiatieven nemen ter bevordering van de efficiëntie. Zij stonden onder de bevoegdheid van de secretaris-generaal en zorgden voor een uniformering van de werkmethodes, de verzending van stukken, vereenvoudiging van de drukwerken, eenvormigheid van minuten, de organisatie van de kantoren (meubilair, verlichting en personeelskader), enzoverder. De Nederlandse organisatiebureaus stonden onder het gezag van de centrale diensten van de administraties en vormden het middel om de buitendiensten uniform te laten functioneren. Camu stelde voor om in België bij alle grote administraties een dienst Organisatie op te richten die rechtstreeks onder de bevoegdheid van de secretaris-generaal van het departement zou staan. Het enige wat volgens hem ontbrak waren genoeg capabele ambtenaren, die de lastige en ingewikkelde taak op zich zouden kunnen nemen. Hij stelde onmiddellijk een opleidingsprogramma voor. De diensten Organisatie zouden uit een directeur en twee medewerkers bestaan en rechtstreekse contacten moeten onderhouden met de verscheidene diensthoofden binnen de administraties. (3)De algemene inefficiëntie de administraties binnen het departement Financiën waarover Louis Camu in 1938 verslag uitbracht, deed het Algemeen Secretariaat van het departement overgaan tot een algemene hervorming en stroomlijning van het departement. Bij elke administratie moest een studie-, documentatie- en organisatiedienst worden opgericht. (4)Directeur-generaal Léopold Smeers van de Thesaurie nam de vlucht vooruit en besloot in navolging van deze hervormingsplannen om een studie-, documentatie- en organisatiedienst op te richten binnen zijn administratie. Dienstchef Charles Williame moest de voorbereidingen hiervoor treffen en een grondige studie van de administratie aanvatten. Om dit werk te versnellen kreeg Williame in april 1939 een nieuwe collega: eerste opsteller Franz Moonen, die net terugkwam van het kabinet van minister van Financiën Max-Léo Gérard en diens opvolger Albert-Edouard Janssen. (5)Samen moesten zij maatregelen voorstellen en onderzoeken hoe de werkmethodes en het organiek kader van de Thesaurie en de Deposito- en Consignatiekas kunnen worden gerationaliseerd. De studiewerkzaamheden vielen stil toen Moonen in december 1939 ter beschikking werd gesteld van het Ministerie van Ravitaillering om daar de leiding van de personeelsadministratie op zich te nemen. Williame kreeg eveneens andere taken. De grote reorganisatie van het departement Financiën waaraan op het Algemeen Secretariaat sinds 1938 werd gewerkt, liet ook op zich wachten. In januari 1940 werd Moonen gemobiliseerd en was hij gestationeerd bij verscheidene militaire reserve-hospitalen aan de Belgische kust. Hij hielp mee met de evacuatie van de hospitalen naar Frankrijk en zou pas in augustus 1940 terugkeren naar België. Bij de Thesaurie hervatte hij zijn werk als eerste opsteller bij de dienst Algemene Zaken - in de praktijk was hij bureelhoofd, maar zijn officiële bevordering volgde pas eind 1942. (6)Daar werd hij geconfronteerd met de vele nieuwe diensten die aan de administratie gekoppeld waren - waaronder de Dienst der Opeisingen en de Centrale Dienst voor de Wedden van het Leger - en die het takenpakket complexer maakten. Directeur-generaal Smeers greep in 1941 terug naar Camus idee om een dienst Organisatie toe te voegen aan de dienst Personeel. Die zou orde kunnen scheppen in de organisatorische chaos. (7)Na het akkoord van het Begrotingscomité riep het besluit van de secretaris-generaal van het Ministerie van Financiën op 31 december 1942 een Organisatie-, Documentatie- en Studiedienst in het leven. Het besluit ging in met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 1942, want de dienst bestond in de praktijk al ruim een jaar. Dat besluit vormde wel het definitieve organieke kader van de dienst: een bureelhoofd, twee opsteller en een schrijver. De dienst Organisatie en Documentatie ressorteerde rechtstreeks onder de directeur-generaal van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld. (8)De leiding over de nieuwe dienst Organisatie en Documentatie werd toevertrouwd aan bureelhoofd Franz Moonen, aangezien diens leidinggevende Charles Williame sinds het begin van de oorlog in het Franse Vichy was gestationeerd. Moonen beschikte over enkele aanbevelingsbrieven van de kabinetten van ministers van Financiën Gérard en Janssen, minister van Ravitaillering Antoine Delfosse, zijn oversten in het Belgisch Leger en een onberispelijke staat van dienst in de Thesaurie sinds 1919. Moonen volgde een bijkomende cursus aan de 'École d'Ergologie' van het 'Institut des Hautes Études de Belgique', waar hij in oktober 1943 het diploma van 'adviseur inzake organisatie' behaalde. In juni 1942 legde Moonen al een gedetailleerd actieprogramma voor aan de directeur-generaal Smeers over zijn plannen met de dienst. Moonens motto was: "une unité de direction et une unité de commandement." Hij sprak in zijn nota over de stroomlijning van bepaalde werkprocessen, groepering van activiteiten, adviezen over de inrichting van de gebouwen, de invoering van een eengemaakt decimaal ordeningsstelsel, een logischere organisatie van de postbedeling... Op 30 juni 1942 werd Moonen met twee collega's om onduidelijke redenen gearresteerd door de Duitse ordediensten en opgesloten in de citadel van Hoei. Hij kwam op 11 juli terug vrij. Van de vooropgestelde plannen van de dienst Organisatie en Documentatie kwam uiteindelijk weinig in huis, aangezien Moonen in maart 1943 naar Vichy werd gezonden. Charles Williame en al zijn medewerkers van het Algemeen Belgisch Commissariaat voor Rapatrieëring waren namelijk door de Duitse ordediensten aangehouden en opgesloten omwille van vermeende spionage- en verzetsactiviteiten. Aangezien Moonen reservekapitein was bij het Belgisch leger, op ministeriële kabinetten had gewerkt en als sterke organisator bekend stond, was directeur-generaal Smeers' keuze snel gemaakt. Hij kwam aan het hoofd van de Belgische Financiëndienst te Vichy, waar hij enige vrijheid had om diensten aan Belgen in Vichy-Frankrijk te verlenen en zelfs gevangenen en dwangarbeiders hulppakketten te bezorgen. Na de oorlog volgden lovende woorden voor zowel zijn administratieve werkzaamheden als zijn sociale en humanitaire inzet. (9)Het vertrek van Moonen uit Brussel betekende dat de dienst Organisatie en Documentatie de facto ophield te bestaan. Bij zijn terugkeer in de zomer van 1945 kon hij zijn oude functie niet opnieuw opnemen, aangezien de dienst Organisatie tijdens de oorlog was opgericht en de Belgische regering alle wijzigingen aan de overheidsinstellingen tijdens de oorlog ongedaan had gemaakt. In plaats daarvan vertegenwoordigde Moonen het departement Financiën in enkele (inter)nationale vergaderingen en commissies, waaronder verscheidene commissies voor grens- en seizoenarbeidersregelingen met Frankrijk. Zijn organisatorische ervaring kon hij delen in een adviescommissie die de huisvesting van de diensten van het Ministerie van Financiën moest evalueren en verbeteren.
In het voorjaar van 1946 werd Moonen door directeur-generaal van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld Josef Vanheurck opnieuw gevraagd om de leiding te nemen over een organisatiebureau en dit uit te bouwen tot een volwaardige dienst. Vanheurck maakte zijn ambities duidelijk aan Moonen: "Il faudrait que la Trésorerie devienne une administration modèle qu'on vient visiter, comme on va voir les chèques postaux ou le SNCFB." Een dienst Organisatie was volgens hem onontbeerlijk om van de Administratie der Thesaurie een modeladministratie te maken. Tot de eerste wapenfeiten van Moonen behoorden de uitbreiding van het decimale ordeningsstelsel naar alle diensten en de aankoop van dossierkasten, twee zeer praktische maatregelen. (10)In tussentijd waren verscheidene diensten van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld verhuisd naar het voormalige bankkantoor van het Crédit Anversois aan de Kunstlaan 30. Voor de opvolging van de verbouwingswerkzaamheden, de verhuisbewegingen en de organisatie van de diensten was een dienst Organisatie geen overbodige luxe. Onderdirecteur Moonen wijdde zich volledig aan zijn opdracht en stelde in samenwerking met directeur Georges Raulier meerdere overzichten op van de taken en de werking van de verschillende diensten binnen de Thesaurie. (11)Toch vorderden de werkzaamheden moeizaam omdat de medewerkers van de dienst vaak andere diensten moesten ondersteunen die met de vele tijdelijke naoorlogse taken belast waren (o.a. muntsanering en de controle van Belgische en Congolese effecten). (12)Er werd aanstalten gemaakt om bepaalde processen te uniformiseren en zelfs te mechaniseren. Aan die dynamiek kwam abrupt een einde wanneer Moonen op 5 januari 1949 op amper 49-jarige leeftijd overleed. De dienst Organisatie bleef bestaan, maar de initiatieven kwamen voortaan vooral van de diensten zelf en van buitenaf, zoals van het Algemeen Secretariaat of de Dienst Algemeen Bestuur. De logistieke problemen die overheidsadministraties plaagden, evenals het komen en gaan van hervormingsplannen en besparingsrondes voorzagen de dienst Organisatie in de daaropvolgende decennia van voldoende werkzaamheden. Meermaals was er sprake om de organisatiediensten bij de administraties onder rechtstreekse bevoegdheid van het Algemeen Secretariaat te plaatsen, maar omwille van tegenstand tegen die centraliseringsmaatregel gebeurde dat lange tijd niet. (13)De dienst overleefde de Copernicus- en Coperfinhervormingen van 2003, maar werd hernoemd tot dienst Logistiek en de bevoegdheden werden beperkt tot het beheer van de gebouwen. De overige bevoegdheden werden gecentraliseerd in afwachting van de oprichting van centrale stafdiensten. In het voorjaar van 2010 werd de dienst opgenomen in de nieuwe Stafdienst Begroting en Beheerscontrole als 'Logistieke cel Thesaurie'.
De dienst Organisatie van de Administratie der Thesaurie had bij haar ontstaan in 1942 als doel om de algehele organisatie van de administratie te coördineren en verbeteren. Het takenpakket was heel breed en divers. Hoewel de dienst geregeld een exhaustief overzicht opstelde van de bevoegdheden en activiteiten van de andere diensten binnen de Administratie der Thesaurie, maakte de dienst nooit een overzicht van haar eigen taken. In 1973 werd het takenpakket van de overkoepelde dienst Algemene Zaken - die de diensten Organisatie en Personeel omvatte - omschreven als: "[de dienst] verzekert de algemene organisatie van de onderscheidene diensten. Hij staat in voor de optimale doeltreffendheid van de werkmethodes en stelt daartoe geschikte middelen zowel personeel als uitrusting te hunner beschikking." (14)De dienst stond in de eerste plaats in voor bepaalde praktische taken zoals het beheer van de gebouwen en het meubilair, de organisatie van verhuisbewegingen, de opmaak van het huisbewaardersreglement, brandbeveiliging en andere logistieke taken. Daarnaast werkte de dienst nauw samen met de andere diensten binnen de Administratie der Thesaurie om hun werkprocessen te stroomlijnen en om eventuele wijzigingen aan het administratieve kader voor te stellen aan de directeur-generaal. Daartoe werkte de dienst Organisatie samen met de dienst Personeel en de centrale diensten van het Algemeen Secretariaat van het Ministerie van Financiën. De dienst vormde de brug tussen de Administratie der Thesaurie en de minister van Financiën wanneer er herstructureringen op tafel lagen of er interne en externe audits werden georganiseerd. Samen met de dienst Mecanografie - later ICT - en het Centrum voor Informatieverwerking van de Administratie der Thesaurie speelde de dienst Organisatie een belangrijke rol in de informatisering van bepaalde werkprocessen. Het archiefbeheer en de contacten met het Rijksarchief behoorden eveneens tot de bevoegdheden. Na de omvorming tot puur logistieke dienst in 2003 bleef enkel nog de bevoegdheid van het gebouwenbeheer over.
De taken van de voormalige dienst Organisatie/Logistiek kunnen worden samengevat als:
1. het verzekeren van de algemene organisatie van alle Thesauriediensten;
2. het voorstellen en bevorderen van verbeteringen en rationalisaties die de uitvoering van de taak van de Administratie der Thesaurie kunnen vergemakkelijken;
3. de coördinatie van het automatiseringsbeleid (zowel automatiseringsprogramma's als uitrusting);
4. het beheer en de organisatie van de gebouwen in gebruik door de Administratie der Thesaurie. (15)
De bevoegdheden met betrekking tot de organisatie van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld bevonden zich vóór de oprichting van een aparte dienst Organisatie bij de 1ste directie Algemene Zaken (en Personeel). Begin 1942 werd 'Dienst der Organisatie, der Documentatie en der Studiën betreffende de Overheidsfinanciën' gecreëerd onder de directe leiding van de directeur-generaal van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld. De leiding werd toevertrouwd aan een dienstchef en deze kon beschikken over enkele tijdelijke personeelsleden (2 opstellers en 1 schrijver). Het Besluit van de Secretaris-generaal van 31 december 1942 officialiseerde het organiek kader en het bestaan van de dienst Organisatie. Het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende dat alle administratieve wijzigingen doorgevoerd door de secretarissen-generaal ongedaan werden gemaakt door de minister van Financiën. De dienst Organisatie en Documentatie hield formeel op te bestaan. Pas met het Besluit van de Regent van 19 december 1946 werd opnieuw een organiek kader gecreëerd voor de dienst Organisatie - Documentatie - Personeel (met ingang vanaf 1 juli 1946). (16)De dienst kwam onder leiding te staan van een directeur. De dienst was onderverdeeld in drie bureaus, waarvan een bureelhoofd de leiding had over het organisatiebureau. De situatie bleef bestaan tot 1961, waarna de dienst Organisatie onderdak vond bij de dienst Algemene Zaken van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld (vanaf 1971 simpelweg Administratie der Thesaurie geheten). Vanaf 1 januari 2003 ging het Ministerie van Financiën door het leven als Federale Overheidsdienst Financiën, waarbij de naam van de dienst veranderde naar 'dienst Logistiek'. Met het Koninklijk Besluit van 3 december 2009 werden de ondersteunende diensten van de FOD Financiën gecentraliseerd. (17)Voortaan bestond er een 'Stafdienst Personeel en Organisatie' en een 'Stafdienst Begroting en Beheerscontrole'. Voorheen autonome diensten bleven als lokale cellen wel nog actief bij de algemene administraties, maar maakten deel uit van de stafdiensten. De logistieke taken werden overgenomen door de Logistieke cel Thesaurie van de Stafdienst Begroting en Beheerscontrole.
Hieronder volgt een overzicht van de plaats van de dienst Logistiek en haar rechtsvoorgangers in het organigram van de Administratie der Thesaurie:
- 1900-1907 : '1ère direction - Affaires générales [...] personnel'
- 1908-1920 : '1ère direction - Affaires générales [...] personnel. 1er bureau - Affaires générales [...] personnel'
- 1920-1929 : '1ère direction - Affaires générales [...] personnel de l'administration, indicateur général. 1er bureau - Affaires générales [...] personnel. 5e bureau - Indicateur général'
- 1930-1937 : '1ère direction - Affaires générales [...] personnel, indicateur. 1er bureau - Affaires générales concernant le trésor public [...] personnel, indicateur et expédition'
- 1937-1941: '1ère direction. Questions générales intéressant les finances publiques, documentation [...] personnel de l'administration et des agences du caissier de l'État, indicateur'
- 1942-1944: 1ste dienst - Thesaurie. A. Dienst der Organisatie, der Documentatie en der Studiën betreffende de Overheidsfinanciën
- 1946-1955: 1ste dienst - Organisatie, Documentatie, Personeel
- 1955-1961: 1ste dienst - Organisatie en Vaste Uitgaven. Organisatie - Documentatie - Personeel - Mecanografie
- 1961-1964: 3de dienst - Algemene Zaken. 7de directie - Organisatie - Documentatie - Personeel - Mecanografie [- Nationaal Kantoor voor Roerende Waarden]. I. Organisatie - Personeel - Mecanografie
- 1964-1972: Algemene Zaken. 8ste directie - Organisatie - Documentatie - Personeel
- 1972-1986: 4de dienst - Algemene Zaken. 8ste directie - Organisatie (verzending - dactylografie - documentatie - fotocopie - offset) - Personeel
- 1986-1991: 4de dienst - Algemene Zaken. 5de directie - Organisatie (verzending - dactylografie - documentatie - fotocopie - offset) - Personeel
- 1991-1994: 4de dienst - Algemene Zaken. 7de directie - Organisatie - Personeel
- 1995-1998: Dienst IV - Algemene Zaken. 5de directie - Personeel, opleiding en informatie en Logistiek. Bureau 1 - Personeel, opleiding en informatie. Bureau 2 - Logistiek
- 1999-2002: Dienst IV/A - Algemene Zaken. 5de directie B - Organisatie, economaat en veiligheid. 1ste bureau - Organisatie en economaat
- 2003-2006: Dienst IV/A - Algemene Zaken. 5de directie B - Logistiek
- 2007-2010: Algemene Diensten. Secretariaat en Logistiek. Dienst Logistiek. (18)
Het archief van de voormalige dienst Logistiek van de Administratie der Thesaurie werd bewaard in de kelders van de Thesauriegebouwen aan de Kunstlaan. De inhoud van de archiefdozen werd aangeduid door middel van decimale codes op de doos. In veel gevallen waren de codes ook op de dossiermappen aangegeven. De indicateurs linkten de ingekomen en uitgaande stukken aan de rubriekcodes. De reeks met dienstnota's, -orders en circulaires viel buiten het decimale klassement. Pas vanaf 1944 werd het decimaal classificatiesysteem algemeen toegepast in de administratie. De oudere dossiers - geërfd van de rechtsvoorgangers - dragen meestal nog hun oorspronkelijke codes, maar zijn nadien in het decimale systeem ingepast. Een gedeelte van de oudere dossiers werd afgesplitst, met name diegene die betrekking hadden op het personeelsbeheer. De diensten Organisatie en Personeel gebruikten hetzelfde ordeningsstelsel en wellicht ook dezelfde archiefruimtes en -kasten. (19)In 2003 werden dossiers samen met archief van de dienst Personeel van de Thesaurie overgedragen aan het Rijksarchief. Bij de creatie van de Stafdienst Personeel en Organisatie zijn de meeste dossiers aangaande personeel en organisatie aan de nieuwe stafdienst overgedragen. De dienst Logistiek bleef nog tot 2010 dienstorders uitvaardigen. Na de overheveling van de logistieke bevoegdheden aan de Stafdienst Begroting en Beheerscontrole in 2010-2011 zijn de archiefstukken naar de kelders verplaatst. Zij werden er bewaard op de verdieping -2 van de 4 verdiepingen tellende grote archiefkelder (voormalige bankkluis) onder het oude Thesauriegebouw aan de Kunstlaan 30.
Tijdens de werkzaamheden in de archiefkelders van de Thesauriegebouwen aan de Kunstlaan-Handelsstraat stootte de SATURN-archiefploeg Brussel in de zomer van 2024 op het archief van de voormalige dienst Logistiek van de Administratie der Thesaurie. De verantwoordelijke van de logistieke cel (rechtsopvolger) had geen probleem met een selectie en overdracht van de dossiers.
Het archief van de dienst Logistiek van de Administratie der Thesaurie bevat voornamelijk stukken van de rechtsvoorganger: de dienst Organisatie. Die dienst was bevoegd voor de algemene organisatie van de diensten binnen de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld, evenals voor de rationalisering van zowel de kantoren als de werkmethodes. In de eerste afdeling zijn de indicateurs van de dienst en dienstnota's en -orders opgenomen. Die laatste waren intern ook bekend als 'verspreidingen - diffusions'. Het ging meestal om mededelingen door de dienst Organisatie/Logistiek in opdracht van de directeur-generaal van de Administratie der Thesaurie of andere diensten binnen die administratie over wijzigingen aan het personeelsbestand, de organisatie van de diensten of bepaalde logistieke en praktische kwesties (bv. openingsuren van de kantoren voor het publiek, koffiebedeling, parkeerreglementen...). Oudere dienstorders met betrekking tot specifieke onderwerpen zijn vaak terug te vinden in de andere dossiers in dit archiefbestand.
De meest omvangrijke afdeling van dit archiefbestand betreft de dossiers van de voormalige dienst Organisatie van de Administratie der Thesaurie, geordend volgens een decimaal klassementssysteem. De eerste rubriek 'Buitenkader [1]' bevat weinig dossiers en is heel heterogeen. De stukken met betrekking tot de uitbetaling van pensioenen in het buitenland en lonen van ambtenaren geven de omslag van een contante uitbetaling op kantoor naar storting via (postcheque)rekeningen weer.
De tweede rubriek 'Organisatie [2]' is het omvangrijkst en bevat voornamelijk informatie over de vele herstructureringen die de Administratie der Thesaurie (en Staatsschuld) vanaf de jaren 1930 tot de jaren 1990 heeft ondergaan. Anders dan de algemene organigrammen bieden de dossiers over de reorganisaties in dit bestand gedetailleerde organisatieschema's over de ambtenaren, hun graden, de taken van de diensten en soms zelfs de informatiestromen en procesmodellen. Er zijn dossiers aanwezig over de samenwerking met bijzondere commissies die het overheidsapparaat moesten hervormen, zoals de 'Technische Commissie voor de studie van 's Staats bestuurdiensten' (1922-1924), de 'Commissie belast met bestudeeren van de werkwijze der Staatsdiensten' (1926-1928) en het 'Koninklijk Commissariaat voor Administratieve Hervorming' (1936-1940). Sommige dossiers hebben betrekking op de - aanloop naar de - Tweede Wereldoorlog, zoals de dossiers over de mobilisatiemaatregelen of de organisatie van de passieve luchtbescherming in de Thesauriegebouwen. Ook over de afhandeling van de oorlog zijn verscheidene dossiers aanwezig, onder meer over bepaalde organismen in vereffening zoals de 'Dienst voor onderlinge hulpverlening' of het 'Nationaal Hulpfonds voor de huishoudelijke heruitrusting der werknemers'. De dossiers over de mechanisatie van de administratie laten toe om de intrede van computers - aanvankelijk met ponskaarten - bij de overheidsdiensten te bestuderen. Daarnaast zijn stukken aanwezig over het beheer van de gebouwen die de Administratie der Thesaurie in de loop der tijd heeft betrokken. Met name de dossiers over de aankoop en uitbreidingswerkzaamheden van het historische pand aan de Kunstlaan 30 in 1946 geven een blik op de verbouwing van het voormalige bankgebouw van het Crédit Anversois tot het statige hoofdgebouw van de Administratie der Thesaurie. De derde rubriek 'Personeel [3]' bevat enkele stukken over het personeelsbeheer die in 2003 niet zijn overgedragen door de dienst Personeel aan het Algemeen Rijksarchief. Die stukken hebben voornamelijk betrekking op sociale initiatieven voor en door het personeel en de buitenlandse zendingen van personeel tijdens en na de oorlog. Interessant is daarbij het dossier over de betrekkingen met het 'Algemeen Belgisch Commissariaat voor Rapatrieëring' te Vichy, waarvan het hoofd, Charles Williame, en alle andere personeelsleden op 1 maart 1943 door de Gestapo werden opgepakt. Dat bracht de uitbetaling van pensioenen evenals de vrijmaking van geblokkeerde Belgische tegoeden in Vichy-Frankrijk in gevaar. De Thesaurie moest daarom een nieuwe ambtenaar sturen - dat werd Franz Moonen, de 'vader' van de dienst Organisatie van de Administratie der Thesaurie en Staatsschuld. Hij kreeg de leiding over de Belgische Financiëndienst te Vichy. (20)Enkele dossiers geven een overzicht van de werkzaamheden van de Dienst voor de Geldigverklaring der Belgische (en Congolese) Effecten, waarvan medewerkers na de oorlog in Frankrijk, Nederland en Zwitserland actief waren. Een dossier over een controleactie op 2 januari 1948 geeft dan weer een inzicht in de 'kantoorcultuur' in de administratie naar aanleiding van het nieuwe jaar. Hoewel de meerderheid van de ambtenaren aan het werk waren, werden er toch enkele medewerkers in de nabijgelegen cafés aangetroffen... De vierde rubriek 'Rijkscomptabiliteit [4]' bevat slechts een dossier over de organisatie en opmaak van een dagelijks overzicht van de toestand van de schatkist en twee dossiers over de besparingsmaatregelen vanaf de jaren 1970.
De laatste afdeling van dit archiefbestand bevat stukken waarop geen decimale klassementscodes waren aangebracht. Dit bevat onder meer een fotoalbum van het leeggemaakte gebouw aan de Wetstraat 71 dat de Administratie der Thesaurie omstreeks 2007 verliet.
De stukken zijn voornamelijk opgesteld in het Frans, een minderheid van de stukken in het Nederlands. Naast de vele getypte en gedrukte documenten, zijn ook verscheidene handgeschreven nota's en verslagen aanwezig in de dossiers. De handgeschreven documenten zijn doorgaans goed leesbaar en vereisen geen paleografische kennis.
Het archief werd conform de archiefselectielijst voor de Stafdienst Budget en Beheercontrole van de FOD Financiën geselecteerd. (21)Onder meer de dossiers inzake de antwoorden op parlementaire vragen werden hierbij vernietigd. In de dossiers die niet in de selectielijst voorkwamen, is handmatig een selectie doorgevoerd. (22)Routinedossiers (bv. contracten met onderhoudsfirma's voor de verwarming of brandblusapparaten) en puur boekhoudkundige stukken (m.n. rekeninguittreksels en facturen) werden vernietigd. Dossiers die louter documentatie bevatten (bv. Belgisch Staatsblad, kopieën van publicaties...) zijn eveneens vernietigd. Op basis van die criteria is in totaal 9,5 strekkende meter archief vernietigd. In regel zijn alle documenten vóór 1950 bewaard. De vele stukken met betrekking tot de organisatie en reorganisatie van de Administratie der Thesaurie werden weerhouden, evenals stukken die een kijk geven op de intrede van de mechanisatie en automatisatie van de werkprocessen van de jaren 1950 tot de jaren 1970. Er waren betrekkelijk minder documenten aanwezig vanaf de jaren 1980 - met uitzondering van de reeks dienstnota's en -orders, de dossiers inzake het archiefbeheer en de stukken met betrekking tot de algemene doorlichting begin jaren 1990. Dat is wellicht het gevolg van de overname van taken door het Algemeen Secretariaat van het Ministerie van Financiën en meer gespecialiseerde diensten binnen de administratie zelf (o.a. het Centrum voor Informatieverwerking, de dienst Mecanografie/ICT en de cel Interne Audit).
Dit archiefbestand wordt als gesloten beschouwd.
De inventaris is onderverdeeld in drie afdelingen. De eerste afdeling omvat stukken met betrekking tot de werking van de dienst Logistiek en de rechtsvoorganger dienst Organisatie. De indicateurs en dienstnota's waren door de dienst op chronologische wijze geordend. De tweede afdeling volgt het oude decimale klassementssysteem van de dienst. In de titels zijn telkens de rubrieknummers uit het decimale klassement opgenomen. Om de leesbaarheid te verhogen en tegemoet te komen aan de hedendaagse beschrijvings- en ordeningsstandaarden zijn bepaalde rubrieken toegevoegd (titels zonder rubrieknummer) of samengevoegd. De handleiding Decimale Classificatietabellen ten behoeve van de Belgische Openbare Besturen uit 1943 lag aan de oorsprong van dit ordeningsstelsel. Het was gebaseerd op de bevindingen van Koninklijk Commissaris voor Administratieve Hervorming Louis Camu. Die had tijdens zijn doorlichting van de overheidsadministraties eind jaren 1930 opgemerkt dat de documenten van de openbare besturen aangaande hun interne werking konden worden opgedeeld in vier rubrieken: 1) het buitenkader (de Staat en alle openbare diensten), 2) de bestuursorganisatie, 3) het personeel en zijn statuut en 4) de comptabiliteit. Die vier rubrieken vormden de basis voor het decimale classificatiesysteem dat door de dienst Algemeen Bestuur van de Diensten van de Eerste Minister werd uitgewerkt, verspreid en bijgewerkt. Naast de vier gemeenschappelijke rubrieken konden administraties nog vijf bijzondere rubrieken creëren naargelang hun specifieke taken. De hoofdrubrieken kenden een verdere onderverdeling. De meeste dossiers van de dienst correspondeerden met één decimale code, die overeenkwam met het hoofdonderwerp van het dossier. (23)Voor één decimale code waren er soms meerdere dossiers aanwezig. De codes waren zowel op de dossiers als de archiefdozen aangebracht. Het spreekt voor zichzelf dat voor de dienst Organisatie voornamelijk stukken uit de tweede rubriek 'Organisatie [2]' aanwezig zijn. Ingekomen stukken werden bij ontvangst ingeschreven in de indicateur van de briefwisseling. Tegelijkertijd kende de dienst een rubriek toe aan de stukken. Die liet toe om indien nodig de correspondentie in de betreffende rubriek terug te vinden. (24)Zoals bij alle rubriekstelsels het geval is, worden zij na verloop van tijd onoverzichtelijk door de aangroei van nieuwe rubrieken. Sommige dossiers konden in principe onder meerdere codes worden geklasseerd. Het ordeningsstelsel van het oorspronkelijke, vooroorlogse klassement is niet teruggevonden. De decimale codes - en waar mogelijk de oorspronkelijke codes - zijn telkens opgenomen in het secundair beschrijvingselement. In de laatste afdeling zijn de stukken opgenomen die ongeordend waren en waarop geen decimale codes waren aangebracht. Op het laagste ordeningsniveau van deze inventaris zijn de stukken chronologisch geordend.
De archiefstukken in dit bestand ouder dan 30 jaar zijn openbaar. Voor bepaalde dossiers kunnen beperkingen gelden in het kader van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. De actuele raadplegingsmodaliteiten voor de archiefstukken jonger dan 30 jaar en documenten met privacygevoelige gegevens vindt u op de website van het Rijksarchief.
Voor de reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Algemeen Rijksarchief.
Om de materiële bewaring van de stukken te verzekeren, zijn de verroeste paperclips en nietjes in de mate van het mogelijke verwijderd. De gebruiker wordt daarom verzocht om de bestaande volgorde van deze ongebonden stukken te respecteren.
Deze inventaris vervangt de eigentijdse indicateurs en de overdrachtslijst uit oktober 2024.
Het archiefbestand van de dienst Logistiek van de Administratie der Thesaurie is bijzonder interessant voor de reconstructie van de interne organisatie van de Administratie der Thesaurie (en Staatsschuld) vanaf het interbellum. De vele organigrammen en herstructureringsplannen zijn gedetailleerder dan de organieke wetgeving die de reorganisaties achteraf bekrachtigden. Met name de dossiers over contacten met overheidscommissies belast met de reorganisatie van de administratieve structuren of de dossiers over de algemene doorlichtingen bieden gedetailleerde momentopnames van het functioneren van de volledige Administratie der Thesaurie. Een groot aantal dossiers hebben betrekking op het archiefbeheer binnen de administratie. Zij laten toe om de levensloop van de archieven van de diensten van de Administratie der Thesaurie te reconstrueren. Gebruikers dienen in het achterhoofd te houden dat een gedeelte van de dossiers betreffende de organisatie van de Administratie der Thesaurie onder dezelfde rubriekcodes te vinden zijn in het archiefbestand van de dienst Personeel overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief in 2003. Een aantal dossiers over het personeelsbeheer zijn op hun beurt enkel te vinden in dit archiefbestand.
Een gedeelte van de documenten geproduceerd door de rechtsvoorgangers van de dienst Logistiek bevindt zich in het archiefbestand van de voormalige dienst Personeel van de Administratie der Thesaurie, overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief in 2003. (25)Die stukken zijn geordend op basis van hetzelfde decimale klassementssysteem.
Interne en externe auditorganismen bewaren ongetwijfeld stukken met betrekking tot de vele reorganisaties en doorlichtingen van de Administratie der Thesaurie. De dienstnota's uitgevaardigd door de diensten Organisatie en Logistiek zijn in de archieven van de verschillende diensten van de Administratie der Thesaurie terug te vinden.
Annuaire administratif et judiciaire de Belgique - Administratief en gerechtelijk jaarboek voor België, Brussel, 1864-2014.
Belgisch Staatsblad, 1831-.
Decimale Classificatietabellen ten behoeve van de Belgische Openbare Besturen, Brussel, 1943.
BOURGEOIS, P., Le ministère des finances. Étude de l'administration centrale et répertoires des services publics et commissions. Deuxième partie: 1946-1994 (Miscellanea Archivistica. Studia, 75), Brussel, 1995.
COPPENS, H., Archiefterminologie (AT2) (Miscellanea Archivistica. Manuale, 49), Brussel, 2004.
COPPIETERS, G., Inventaris van het archief van Louis Camu en het Koninklijk Commissariaat voor Administratieve Hervorming (1936-1940 (1884-1964)) (Algemeen Rijksarchief. Inventarissen, 713), Brussel, 2024.
DENECKERE, G., De algemene staking van 1936. Wetten en praktische bezwaren tegen een volksfront, in Cahiers d'Histoire de la Seconde Guerre mondiale, XVII, 1995, 1, p. 103-128.
DESMAELE, B., Le ministère des finances. Étude de l'évolution structurelle de l'administration centrale et de ses organes consultatifs. Première partie : 1831-1945 (Miscellanea Archivistica. Studia, 9), Brussel, 1990.
LELOUP, G., Archief van de Federale Overheidsdienst Financiën. Stafdienst Budget en Beheerscontrole - Archiefselectielijst (2017) (Archiefbeheersplannen en selectielijsten, 221), Brussel, 2018.
MAES, G., Archief van de Administratie van de Thesaurie van de FOD Financiën en van de Koninklijke Munt van België - Archiefselectielijst (december 2009) (Archiefbeheersplannen en selectielijsten, 42), Brussel, 2010.
ROCHET, B., De Belgische administratie tijdens de bezetting: de wieg en moederschoot van de naoorlogse modernisering?, in Berichtenblad van het Studie- en Documentatiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij, XXXIX, Dossier 'Administratie-Diamant-Politie', p. III-XII.
ROCHET, B., L'impact de la seconde guerre mondiale sur les pratiques administratives, in Pyramides, X, 2005, p. 158-179.
VERSCHUEREN, A.M., Studie betreffende enkele aspecten van de "Algemene directie van de Thesaurie" (stageverslag), Brussel, 1979.
Het archief werd eind augustus 2024 geselecteerd en geordend door Romain Durieux en Ciel Vroman. In september-oktober 2024 werden de archiefdocumenten beschreven en verpakt door Ciel Vroman in de kelders van het Thesauriegebouw aan de Kunstlaan. Na de opmaak van deze inventaris werd de hernummering en etikettering doorgevoerd door Jonathan Van Damme in het Algemeen Rijksarchief in januari 2025.
Télécharger l'inventaire publié- Download de gepubliceerde inventaris
| 1 - 4 | Indicateurs van de briefwisseling van de dienst Organisatie. 1964-1991. | ||||||||
| 1 | 1964-1972. | 1 deel | |||||||
| 2 | 1973-1979. | 1 deel | |||||||
| 3 | 1980-1986. | 1 deel | |||||||
| 4 | 1987-1991. | 1 deel | |||||||
| 5 - 20 | Dienstnota's, -orders en circulaires verspreid door de dienst Organisatie (vanaf 2002: dienst Logistiek). 1981-2010. | ||||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 5 | 1981-1987. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 6 | 1988-1991. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 7 | 1992-1995. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 8 | 1996-1998. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 9 | 1999. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 10 | 2000. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 11 | 2001. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 12 | 2002. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 13 | 2003. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 14 | 2004. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 15 | 2005. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 16 | 2006. | 1 omslag | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 17 | 2007. | 1 omslag | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 18 | 2008. | 1 pak | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 19 | 2009. | 1 omslag | ||||||
| Getiteld: "Verspreidingen - Diffusions". Bevat per jaar telkens een chronologische lijst van de aanwezige stukken. | 20 | 2010. | 1 omslag | ||||||
| 21 | Dienstnota's, -orders en circulaires van de dienst Organisatie met betrekking tot het Centrum voor Informatieverwerking. 1994-1998. | 1 omslag | |||||||
| 22 | Indicateur van de briefwisseling van de dienst Organisatie met betrekking tot parlementaire vragen en opmerkingen van het Rekenhof. 1998-2000. | 1 deel | |||||||