Item number | |
---|---|
Description | |
Status | |
Remark |
Archive repository |
---|
Code of the inventory | D2 |
---|---|
Title of the inventory | Inventaris van de processen verbaal van de afpalingen van gemeenten. |
Request instruction
Only by appointment.
Please reserve your place in the reading room at least two working days in advance.
The applicable conditions and tariffs for reproductions were fixed by the Ministerial Decree of 25 May 2018 (Belgian Official Journal of 5 June 2018). It was indexed on 1 March 2024 to better reflect actual costs.
Request instruction
Type | |
---|---|
Heading | |
Locations | |
Period |
Rue de Ruysbroeck, 2 - 1000 Brussels
+32 2 513 76 80
Only by appointment.
Please reserve your place in the reading room at least two working days in advance.
Monday | Closed |
---|---|
Tuesday | Closed |
Wednesday | Closed |
Thursday | Closed |
Friday | Closed |
Saturday | Closed |
Sunday | Closed |
The applicable conditions and tariffs for reproductions were fixed by the Ministerial Decree of 25 May 2018 (Belgian Official Journal of 5 June 2018). It was indexed on 1 March 2024 to better reflect actual costs.
View tariffsName: Kadaster. Processen-verbaal van de Afpalingen van Gemeenten.
Period: 1804-1843
Archive repository: DiVa - Digitalised archives
Heading : Finance
Authors: Coenen, Annelies — Leloup, Geert — Trigalet, Michel
Year of publication: 2017
Code of the inventory: D2
Service public fédéral Finances. Administration générale de la Documentation patrimoniale. Administration Mesures et Évaluations. Division Mesures (2009-présent)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Federale Overheidsdienst Financiën. Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie. Administratie Opmetingen en Waarderingen. Afdeling Opmetingen (2009-heden).
Le cadastre actuel est l'héritier en droite ligne du cadastre conçu au début du XIXe siècle par la France de Napoléon. Il vise à répartir équitablement la charge de l'impôt foncier entre les citoyens sur base d'un mesurage de l'ensemble des biens immobiliers (l'arpentage) et d'une évaluation de leur revenus net (expertise). Sa méthodologie est scientifique et ses opérations sont publiques dans une très large mesure et, sur certains points, il est " participatif " en ce sens qu'il requiert à divers moment le consentement du contribuable à la fois sur la propriété, sur la taille de ses biens et sur leur répartition en classes, ce qui détermine directement l'évaluation de leur revenu cadastral et donc de la contribution foncière.
" La contribution foncière est répartie par égalité proportionnelle sur toutes les propriétés foncières, à raison de leur revenu net imposable. Le revenu net des terres est ce qui reste au propriétaire, déduction faite, sur le produit brut, des frais de culture, semences, récolte, entretien, et transport des denrées au marché. Le revenu net imposable est ce revenu net, calculé sur un nombre d'années déterminé. " (1)
L'établissement d'un système cadastral exige une étape de mise en place appelée " cadastre primitif " : il s'agit d'un arpentage général suivi d'un classement des biens immobiliers selon leur revenu et de l'identification des propriétaires de chaque parcelle. L'arpentage a pour but de déterminer la part exacte de chaque propriétaire dans la contribution en fonction de la surface et du revenu net de ses parcelles. L'expertise cadastrale a pour but de déterminer à partir d'observation faites sur le terrain le revenu net en fonction des particularités locales qui déterminent les frais et le revenu brut. Le présent inventaire traite uniquement de la première phase, et plus précisément de la fixation des limites des communes et des sections, ainsi que de la première estimation du revenu cadastral d'une commune (2).
Le Cadastre est d'abord créé en France en tant que service en 1791 puis est réorganisé par la loi des Finances du 15 septembre 1807. L'arrêté du 21 janvier 1808 l'érige en Administration du Cadastre en vue de " la confection du Cadastre parcellaire général par l'arpentage et l'expertise par parcelle de propriété et la tenue à jour annuelle de la documentation ". Un règlement est approuvé par l'empereur le 27 janvier 1808, suivi d'une instruction générale du 20 avril de la même année. Une publication à caractère officiel, le Recueil méthodique, reprend en 1811 sous une forme systématique les règlements et les procédures du Cadastre qui resteront stables en ce qui concerne les principes généraux jusqu'à l'achèvement du cadastre primitif sous le gouvernement belge.
Les opérations d'arpentage et d'expertise sont confiées dans chaque département à un Bureau spécial du Cadastre placé sous la direction d'un géomètre en chef qui porte à partir du 1er janvier 1808 le titre d'ingénieur-vérificateur. Le bureau est composé de géomètres de première classe et de deuxième classe. Les géomètres de première classe sont chargés de la délimitation de la commune, de la division de la commune en sections, de la triangulation, de la reconnaissance des propriétaires, du plan parcellaire, du tableau d'assemblage et de la minute du tableau indicatif des propriétaires et des propriétés. Il sont assistés par des géomètres de deuxième classe et des élèves.
Le directeur placé à la tête de l'Administration des Contributions directes dans chaque département dirige en principe les agents du Bureau spécial du Cadastre avec pour objectif la mise à jour des matrices de rôle et par conséquent, l'achèvement rapide de la mise en place du cadastre dans son département. Il est lui-même placé sous l'autorité du chef de l'administration provinciale : le préfet, puis le gouverneur de province. Celui-ci relaie les instructions du gouvernement central et veille à leur exécution. Cette organisation restera assez stable jusqu'à l'achèvement des opérations cadastrales primitives, à l'exception de changements mineurs, le rôle du directeur des Contributions en matière de cadastre passant à l'inspecteur du Cadastre à partir de 1826. Au fil du XIXe siècle, le rôle du gouverneur s'estompe au profit des administrations centrales du Ministère des Finances.
Sous le régime hollandais, le cadastre est maintenu et les opérations sont reprises après environ deux ans d'interruption (3). À partir de 1823 les services du Cadastre sont rattachés à l'Administration des Contributions Directes, des Droits d'Entrée et de Sortie et des Accises. Le 1er janvier 1826, le Cadastre est rattaché à l'Administration de l'Enregistrement et des Loteries pour former l'Administration du Cadastre, de l'Enregistrement et des Loteries (4). Cette dernière devient l'Administration du Cadastre, de l'Enregistrement et des Domaines en 1831 (5) après une brève période d'autonomie de l'Administration des Domaines entre 1823 et 1831 (6). Pendant la période allant de 1826 à la Révolution belge, les travaux sont menés de manière intensive. Ils ne seront que temporairement interrompus par les événements de septembre 1830 mais il fallut malgré tout mettre à jour l'expertise et pour une part aussi, l'arpentage. Cette mise à jour durera jusqu'en 1834 et même jusqu'en 1844 pour le Limbourg et le Luxembourg dont les chefs-lieux échappaient au contrôle du gouvernement belge alors que la plupart des documents nécessaires à la continuation du cadastre s'y trouvaient.
À dater du 1er février 1835, le cadastre étant alors achevé dans toutes les provinces belges sauf le Limbourg et le Luxembourg, les bureaux spéciaux du Cadastre sont remplacés par des conservations du Cadastre dont la mission consistera désormais à maintenir et mettre à jour la documentation cadastrale. Elles dépendent de l'Administration des Contributions directes, des Douanes et des Accises (7). Le Luxembourg et le Limbourg, dont le destin est toujours incertain, conserveront un Bureau spécial du Cadastre jusqu'à l'achèvement des opérations de mise en place du cadastre dans ces provinces en 1844. La mission de conservation du Cadastre est organisée par l'arrêté royal du 10 février 1835, puis par celui du 22 mars 1845 et enfin par celui du 26 juillet 1877 dont les principes généraux se sont maintenus jusqu'à nos jours (8).
Après une période d'existence en tant qu'administration autonome entre 1930 et 1978, le Cadastre est intégré dans une Administration générale des Impôts (9) pour rejoindre en 1998 l'Administration du Cadastre, de l'Enregistrement et des Domaines (ACED), réorganisée depuis 2003 sous le nom d'Administration générale de la Documentation patrimoniale (10). À partir de cette même année, dans le cadre des réformes dites " Coperfin ", les administrations du SPF Finances sont progressivement réorganisées. L'Administration du Cadastre change de nom et devient en 2008 l'Administration Mesures et Évaluations, toujours au sein de l'Administration générale de la Documentation patrimoniale. À dater du 1er janvier 2015, elle est profondément restructurée. Un arrêté du Président du SPF Finances du 18 décembre 2014 définit ses missions et son organisation.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Het huidige kadaster is de rechtstreekse erfgenaam van het kadaster zoals dit begin 19de eeuw in het Frankrijk van Napoleon is geconcipieerd. Het is erop gericht om de grondbelasting evenredig te verdelen tussen de burgers op basis van een opmeting van alle onroerende goederen (in het Frans arpentage) en een waardering van hun netto-opbrengsten (in het Frans expertise). De methodologie is wetenschappelijk onderbouwd en de werking is in grote mate openbaar en op bepaalde punten zelfs "participatief" in die zin dat de belastingplichtige op verschillende momenten zijn instemming moet verlenen met zijn bezit, de grootte van zijn goederen en hun opdeling in klassen, wat direct impact heeft op de waardering van hun kadastraal inkomen en bijgevolg ook de grondbelasting.
"De grondbelasting wordt proportioneel verdeeld over alle grondeigendommen op basis van hun netto-opbrengst. De netto-opbrengst van gronden is wat overblijft voor de eigenaar na vermindering van de bruto-opbrengst van de uitgaven voor aanplanting, zaden, oogst, onderhoud en vervoer van levensmiddelen naar de markt. De belastbare netto-opbrengst is deze netto-opbrengst, berekend op basis van een bepaald aantal jaar" (vertaling uit het Frans). (11)
De uitbouw van een kadaster vereist een opstartfase, het zogenaamde "primitief kadaster". Het omvat een algemene opmeting en daarbij aansluitend een indeling van alle onroerende goederen op basis van hun opbrengst en de identificatie van de eigenaars van elk perceel. De opmeting heeft tot doel om het exacte aandeel van elke eigenaar in de grondbelasting te bepalen, rekening houdend met de oppervlakte en de netto-opbrengst van de percelen. De kadastrale waardering heeft tot doel om op basis van waarnemingen op het terrein de netto-opbrengst te bepalen op basis van lokale factoren die de kosten en netto-opbrengst bepalen. De voorliggende inventaris handelt enkel over de allereerste fase, namelijk de afpaling van de gemeente- en sectiegrenzen en de eerste waardering van het kadastraal inkomen van een gemeente (12).
Het kadaster wordt als dienst eerst opgericht in Frankrijk, in 1791 en vervolgens gereorganiseerd door de financiënwet van 15 september 1807. Het besluit van 21 januari 1808 vormt deze om tot een volwaardige administratie van het kadaster met het oog op de "opmaak van een algemeen perceelkadaster via opmetingen en waardering van eigendomspercelen en jaarlijkse actualisering van de documentatie". De keizer keurde op 27 januari 1808 een reglement goed en op 20 april van datzelfde jaar volgde een algemene instructie. De officiële publicatie Recueil méthodique herneemt in 1811 systematisch alle kadasterreglementen en - procedures die voor de algemene principes van toepassing blijven tot de afronding van het primitief kadaster onder Belgisch bewind.
De opmetings- en waarderingsopdrachten worden voor elk departement toevertrouwd aan een bijzonder bureau van het kadaster onder leiding van een hoofdlandmeter (géomètre en chef). Die laatste voert vanaf 1 januari 1808 de titel ingenieur-verificateur (ingénieur-vérificateur). Een bureau is voorts samengesteld uit landmeters eerste klasse en tweede klasse. De landmeters eerste klasse (géomètres de première classe) zijn belast met de afbakening van de gemeentegrenzen, de opdeling van de gemeenten in secties, de driehoeksmeting, de erkenning van eigenaars, het percelenplan, het verzamelplan en de minuut van de aanwijzende tabel van eigenaars en eigendommen. Zij worden bijgestaan door landmeters tweede klasse (géomètres de deuxième classe) en door leerlingen.
De directeur aan het hoofd van de Administratie van de Directe Belastingen in elk departement geeft in principe leiding aan de ambtenaren van het Bijzonder Bureau van het Kadaster. Zijn doel is om de kadastrale leggers te actualiseren en bijgevolg de snelle invoering van het kadaster in zijn departement te realiseren. Hij staat zelf onder het gezag van het hoofd van de provinciale administratie en dat zijn achtereenvolgens de prefect en de provinciegouverneur. Deze geeft de instructies door van de centrale administratie en waakt over hun toepassing. Deze organisatie blijft - enkele kleinere wijzigingen niet te na gesproken, zoals de bevoegdheid van de directeur van de belastingen inzake het kadaster die vanaf 1826 aan de inspecteur van het kadaster toevertrouwd wordt - van kracht tot de voltooiing van het primitief kadaster. Gedurende de 19de eeuw wordt de rol van de gouverneur steeds kleiner en treedt de centrale administratie van het Ministerie van Financiën steeds meer op de voorgrond.
Gedurende het tijdperk van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden wordt het kadaster behouden en worden de activiteiten na een onderbreking van ongeveer twee jaar hernomen (13). Vanaf 1823 zijn de diensten van het kadaster verbonden aan de Administratie van de Directe Belastingen, In- en Uitgaande Rechten en Accijnzen. Met ingang van 1 januari 1826 wordt het kadaster overgeheveld naar de Administratie van de Registratie en de Loterijen, die omgedoopt wordt tot de Administratie van het Kadaster, de Registratie en de Loterijen (14). Deze laatste wordt op haar beurt in 1831 de Administratie van het Kadaster, de Registratie en de Domeinen (15) na een korte periode van autonomie voor de Administratie van de Domeinen tussen 1823 en 1831 (16). Tussen 1826 en het uitbreken van de Belgische revolutie wordt intensief doorgewerkt. De activiteiten worden slechts tijdelijk onderbroken door de gebeurtenissen van september 1830, maar niettemin moeten zowel de waardering als een deel van de opmetingen geactualiseerd worden. Deze aanpassingen duren tot 1834 en voor Limburg en Luxemburg zelfs tot 1844 omdat de hoofdplaatsen niet onder controle van de Belgische regering staan en daar zich het merendeel van de benodigde kadasterdocumenten bevindt.
Het kadaster was bijgevolg op 1 februari 1835 voltooid voor alle Belgische provincies, met uitzondering van Limburg en Luxemburg. De bijzondere burelen van het kadaster worden vervangen door de "Bewaringen van het Kadaster" met de opdracht om de kadastrale documentatie bij te houden en te actualiseren. Deze vallen onder de Administratie van de Directe Belastingen, Douane en Accijnzen (17). Luxemburg en Limburg - de twee provincies met een nog steeds onduidelijk lot - behouden een bijzonder bureau tot de afronding van de invoering van een kadaster in deze provincies in 1844. De bewaaropdracht van het Kadaster word vastgelegd door het koninklijk besluit van 10 februari 1835, vervolgens door dat van 22 maart 1845 en tot slot door dat van 26 juli 1877, waarvan de algemene principes vandaag de dag nog steeds gelden. (18)
Na een periode als autonome administratie tussen 1930 en 1978 wordt het kadaster ondergebracht in de Algemene Administratie van de Belastingen en in 1998 met andere administraties samengevoegd tot een Administratie van het Kadaster, Registratie en Domeinen (AKRED). Die laatste wordt in 2003 gereorganiseerd tot de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie (AAPD). Vanaf datzelfde jaar worden de administraties van de FOD Financiën in het kader van de zogenaamde "Coperfin"-hervorming stapsgewijs geherstructureerd. De Administratie van het Kadaster ondergaat een naamswijziging en wordt in 2008 de Administratie Opmetingen en Waarderingen, nog steeds in de schoot van de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie. Vanaf 1 januari 2015 wordt ze ingrijpend hervormd. Een besluit van de Voorzitter van de FOD Financiën van 18 december 2014 definieert haar opdrachten en organisatie.
L'Administration Mesures et Évaluations a pour tâches principales :
- La mise à jour de l'information cadastrale au fil des mutations intervenues chaque année dans la propriété foncière, à la fois sur le plan fiscal (évaluation et fixation de la base imposable) et sur le plan technique (mesures des parcelles sur le terrain), au moyen d'un système d'information géographique dit " plan cadastral continu ".
- L'arpentage et le bornage des frontières de la Belgique, des limites des provinces et des communes.
- La réalisation de mesurages particuliers dans le cadre de grands projets d'aménagement.
- La vérification de la valeur déclarée en matière de droits d'enregistrement et de succession et de la valeur de construction en matière de TVA ainsi que la valeur de biens mobiliers tels que les participations d'entreprises, les œuvres d'art,...
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De belangrijkste taken van de Administratie Opmetingen en Waarderingen zijn:
- het bijwerken van de kadastrale informatie door de jaarlijks doorgevoerde mutaties in het grondbezit, zowel vanuit fiscaal (evaluatie en vastlegging van de grondslag van de belasting) als technisch oogpunt (opmetingen van percelen op het terrein), via een geografisch informatiesysteem, het zogenaamde "continu kadastraal plan".
- het opmeten en afbakenen van de grenzen van België en van de provincies en gemeenten.
- het realiseren van specifieke opmetingen in he kader van grote infrastructuurwerken.
- de controle van de aangegeven verkoopwaarde in het kader van de registratie-, hypotheek- en griffierechten en van de bouwwaarde in het kader van de BTW, evenals de waarde van roerende goederen zoals participaties in bedrijven, kunstwerken, ...
Nous décrivons ici l'organisation des services du Cadastre au moment de la réalisation de la copie numérique des plans primitifs. L'organisation à l'époque de l'établissement du Cadastre primitif est décrite dans la rubrique " Historique " de la section " Producteur d'archives ".
L'administration centrale Mesures et Évaluations avec à sa tête un administrateur comprend actuellement les divisions suivantes :
1° le Secrétariat de l'administrateur;
2° le Service Soutien stratégique et opérationnel;
3° la Division Mesures, qui s'occupe essentiellement de la partie d'arpentage;
4° la Division Évaluations, qui s'occupe principalement de l'expertise cadastrale.
Les services extérieurs de l'Administration Mesures et Évaluations consistent en :
1° huit centres " Mutations et Évaluations " à Anvers, Mons, Bruges, Bruxelles, Gand, Hasselt, Namur et Liège;
2° cinquante-cinq antennes " Mutations " qui dépendent des centres " Mutations et Évaluations ";
3° un centre " Mesurages et Photogrammétrie " dont le siège est établi à Bruxelles;
4° une antenne " Mesurages et Photogrammétrie " et dix antennes " Mesurages " qui dépendent du centre " Mesurages et Photogrammétrie ".
Les centres " Mutations et Évaluations " peuvent être considérées comme succédant aux directions régionales du Cadastre ; les antennes Mutations aux inspections et contrôles du Cadastre, le centre Mesurage et Photogrammétrie et les antennes Mesurages aux services des Grands Levers et Plans généraux.
Les centres " Mutations et Évaluations ", où sont conservés les plans primitifs originaux qui n'ont pas encore été transférés aux Archives de l'État, comprennent une Division " Plan et Mutations " avec un Service " Plan "; une Division " Évaluations " ; un Service " Extraits " (19).
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
We beschrijven in dit onderdeel de organisatie van het Kadaster op het moment van de realisatie van de digitale kopie. De organisatie in de periode van het primitief kadaster wordt beschreven in de rubriek "Geschiedenis" van het onderdeel "Archiefvormer".
De centrale administratie Opmetingen en Waarderingen staat onder leiding van een administrateur en omvat op dit moment de volgende onderdelen:
1. het Secretariaat van de Administrateur;
2. de Dienst Strategische en Operationele Ondersteuning;
3. de Afdeling Opmetingen, die zich in essentie focust op opmetingen;
4. de Afdeling Waarderingen, die zich hoofdzakelijk concentreert op kadastrale expertise;
De buitendiensten van de Administratie Opmetingen en Waarderingen omvatten:
1. acht Centra Mutaties en Waarderingen waarvan de zetel is gevestigd te Antwerpen, Bergen, Brugge, Brussel, Gent, Hasselt, Namen en Luik;
2. vijfenvijftig Antennes Mutaties die afhangen van deze Centra Mutaties en Waarderingen;
3. één Centrum Opmetingen en Fotogrammetrie waarvan de zetel is gevestigd te Brussel;
4. één Antenne Opmetingen en Fotogrammetrie en tien Antennes Opmetingen die afhangen van het Centrum Opmetingen en Fotogrammetrie.
De Centra "Mutaties en Waarderingen" kunnen beschouwd worden als de opvolgers van de gewestelijke directies van het Kadaster; de Antennes Mutaties van de inspecties en controles van het kadaster, het Centrum en de Antennes Opmetingen en Fotogrammetrie van de Dienst Grote Opmetingen en Algemene Plans.
De Centra "Mutaties en Waarderingen" - die de originele primitieve plannen bewaren die nog niet naar het Rijksarchief zijn overgebracht - zijn op hun beurt verder onderverdeeld in een Afdeling Plan en Mutaties (met daarbinnen een Dienst Plan), een Afdeling Waarderingen en een Afdeling Uittreksels (20).
Entre 2013 et 2016, l'Administration Mesures et Évaluations a numérisé l'ensemble des procès-verbaux, soit en théorie xxxx fichiers. Certaines directions régionales du Cadastre ont numérisé les plans de leur ressort par leurs propres moyens, d'autres (comme celle de la province d'Anvers) ont laissé cette tâche à l'administration centrale.
La réalisation des procès-verbaux de délimitation originaux et de leurs pièces annexes s'est poursuivie sur plusieurs décennies, à cause du grand nombre de communes et du temps que réclament les opérations d'arpentage et d'évaluation. La plus grande part des procès-verbaux date de l'Empire et de la période du Royaume des Pays-Bas, plus précisément d'entre 1808 et 1830. En outre, les changements ultérieurs des limites communales et provinciales survenues durant la seconde moitié du XIXe et le XXe siècle ont nécessité la rédaction de nouveaux procès-verbaux. Il n'est donc pas toujours facile de fournir une datation pour cet ensemble: elle varie commune par commune et document par document.
Une fois la phase de mise en place du cadastre primitif achevées, commence la mission de conservation organisée par l'arrêté royal du 10 février 1835, puis par celui du 22 mars 1845 et enfin par celui du 26 juillet 1877. La conservation des procès-verbaux originaux était une tâche de l'Administration du Cadastre, actuellement Administration Mesures et Évaluations, et plus précisément des directions régionales, qui sont devenues depuis 2015 les Centres Mutations et Évaluations. Actuellement, ces procès-verbaux ont certes un intérêt historique et patrimonial important, mais ils ont également une valeur juridique.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tussen 2013 en 2016 heeft de Administratie Opmetingen en Waarderingen van de FOD Financiën de digitalisering van alle processen-verbaal gerealiseerd, in theorie goed voor xxxx bestanden. Sommige gewestelijke directies van het Kadaster hebben zelf de plannen voor het eigen ambtsgebied gedigitaliseerd, andere (zoals deze van de provincie Antwerpen) konden hiervoor beroep doen op de centrale administratie.
De originele processen-verbaal van afpaling en bijhorende stukken zijn wegens de grote aantallen gemeenten en de tijdrovende opmeting en waarderingsoperaties over een periode van meerdere decennia opgesteld. Het merendeel van de processen-verbaal dateert uit de periode van het Franse Keizerrijk en het daaropvolgende Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, meer in het bijzonder uit de jaren 1808-1830. Bovendien zijn naar aanleiding van latere aanpassingen van gemeentegrenzen in de tweede helft van de 19de en de 20ste eeuw nieuwe processen-verbaal opgesteld. Deze zijn daardoor niet altijd eenvoudig te dateren: dit kan enkel gemeente per gemeente en document per document.
Van zodra de invoering van het primitief kadaster afgerond is, start de fase van kadasterbewaring zoals deze achtereenvolgens geregeld was door de koninklijke besluiten van 10 februari 1835, 22 maart 1845 en 26 juli 1877. De bewaring van de originele processen-verbaal was een opdracht van zowel de vroegere Administratie van het Kadaster als de huidige Administratie Opmetingen en Waarderingen en dan meer in het bijzonder van de gewestelijke directies, die in 2015 omgedoopt werden tot de Centra Mutaties en Waarderingen. Momenteel hebben de processen-verbaal zowel een belangrijke historische en erfgoedwaarde als een juridische waarde.
Les fichiers numériques de l'ensemble de la Belgique ont été transférés aux Archives de l'Etat avec l'accord M. Philippe Herman, administrateur de l'Administration Mesures et Évaluations du SPF Finances le 13 décembre 2016 en tant que collection de consultation. L'objectif principal est en effet de préserver les procès-verbaux originaux sur papier tout en garantissant au public un accès (plus) aisé à l'information.
En 2017 seuls les procès-verbaux des communes de la province de Limbourg ont été transférés aux Archives de l'État à Hasselt. Les procès-verbaux des autres provinces seront transférés dans le courant des prochaines années.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De digitale bestanden voor heel België werden op 13 december 2016 als raadplegingskopie naar het Rijksarchief overgebracht met toelating van dhr. Philippe Herman, Administrateur Opmetingen en Waarderingen van de FOD Financiën. De belangrijkste doelstelling is immers om de originele processen-verbaal op papier te beschermen. Tegelijkertijd garandeert het een vlotte(re) toegang voor een groot publiek.
Anno 2017 zijn enkel de originele processen-verbaal voor de provincie Limburg reeds naar het Rijksarchief overgebracht. De processen-verbaal voor de overige provincies zullen normaliter de komende jaren overgebracht worden.
Les plans parcellaires sont établis par commune et par section. La première tâche d'un géomètre du cadastre est donc d'établir les limites communales par un procès-verbal de délimitation (21). Avec le contrôleur des contribution et les bourgmestres des communes concernées, il suit le tracé des limites communales et dresse un croquis de toutes les limites entre deux communes : pour chaque commune, il existe donc au minimum autant de croquis qu'il existe de communes limitrophes. Lorsque les limites naturelles ou fixes font défaut, le croquis doit mentionner les propriétaires et la nature des parcelles de terrain qui forment la limite. Ensuite, le géomètre dresse, sur base de ces croquis, le procès-verbal de délimitation qui s'y rapporte, toujours en présence des bourgmestres des communes concernées et du contrôleur des contributions. On utilise à cette fin le formulaire 1 (parfois pré-imprimé, parfois manuscrit). Les discordances éventuelles entre les bourgmestres sur le tracé précis de la limite sont consignées audit procès-verbal. Les limites contestées sont en outre indiquées en pointillés sur le croquis. Les changements proposés doivent être également représenté sur le croquis et décrits. Les enclaves communales existantes sont automatiquement ajoutées au territoire de la commune qui l'entoure. À l'issue du processus, le procès-verbal est signé par tous les bourgmestres, le contrôleur et le géomètre. Si un bourgmestre refuse d'apposer sa signature, le refus et ses motivations sont ajoutés au procès-verbal, avec signature de toutes les autres parties. Quand les procès-verbaux et les croquis qui s'y rapportent sont terminés pour l'ensemble des communes d'un canton, il sont transmis par l'ingénieur vérificateur et le directeur des contributions au préfet du département : celui-ci approuve alors toutes les limites non contestées. Sous la période hollandaise, ils étaient en revanche transmis par le gouverneur à la députation permanente en vue de leur approbation (22). Pour les limites modifiées ou incertaines, il fallait réunir les conseils communaux des communes concernées pour délibérer à ce sujet. Leurs conclusions étaient transmises au sous-préfet puis au préfet, qui formulaient tous deux un avis. Pendant la période hollandaise, c'est la députation permanente qui assumait cette tâche (23). Finalement, toutes les pièces étaient transmises au Ministre de l'Intérieur, après quoi la limite était officiellement fixées, par décret impérial sous Napoléon, par arrêté royal sous Guillaume Ier. Les géomètres pouvaient ensuite utiliser les procès-verbaux approuvés pour établir les plans parcellaires. Ensuite venait encore un dernier ajout. Pour dissiper tout doute sur le cours précis des limites, le géomètre devait établir un tableau indiquant la longueur totale, la direction et les angles du tracé de la limite. Ce tableau était également annexé au procès-verbal.
La division du territoire de la commune en sections est l'étape suivante. Elle vise à autoriser la représentation à une échelle plus grande (24). Le géomètre décrit (inleggen) les sections cadastrales dans un procès-verbal (souvent dans le même procès-verbal que celui de la limite communale, parfois dans un formulaire séparé, le 1bis), qu'il fait signer par le bourgmestre de la commune concernée. Le nombre de sections varie en proportion de la surface totale et leurs limites suivent dans la mesure du possible le cours d'eau ou des routes. Les sections sont désignées par une lettre (section A, B, C...) et si possible, par un nom local, comme celui d'un village ou d''un quartier.
Après la fixation des limites de commune et de section, on dessine le canevas trigonométrique local en préalable à la réalisation des plans cadastraux. Pour obtenir un mesurage et un report sur plan correctes d'un territoire plus vaste, il est en outre nécessaire de disposer de points géodésiques: il s'agit de points situés sur l'ensemble du territoire, comme des clochers d'église ou bien des points posés spécialement et dont la localisation est connue de tous. Ces points sont déterminés par triangulation, c'est-à-dire le calcul de triangles, de manière à ce que l'ensemble du territoire soit couvert par un réseau de triangles contigus. Il était en effet bien plus facile de mesurer avec précision des angles plutôt que de longues distances : si l'on connaît un des côtés d'un triangle et deux angles au moins, il est aisé d'en déduire la mesure des deux autres côtés et du dernier angle. Grâce à la trigonométrie, on peut calculer la position de tous les sommets des triangles à partir des angles mesurés et d'une seule mesure de longueur. Le géomètre doit inscrire dans un registre les résultats de ses observations et de ses calculs ainsi que les mesures de longueur et les représenter par un croquis à l'échelle 1/50.000 (25).
Après l'achèvement de l'arpentage par le géomètre vient la phase d'évaluation menée par l'expert: grâce à l'estimation du revenu de toutes les propriétés, le revenu imposable de la commune peut être déterminé (26). Des experts nommés par le préfet se rendent sur le terrain et sont assistés par le bourgmestre et par des "indicateurs" désignés par ce dernier parmi les habitants qui connaissent bien la situation locale. À cause de la grande variété des mesures locales sous l'Ancien régime, les mesures anciennes et nouvelles (métriques) sont parfois notées pour certaines communes et comparées dans le formulaire modèle 2. La tâche suivante consiste à calculer les prix moyens des grains et d'autres aliments, en incluant entre autres le coût du transport. Ces données sont reprises dans le formulaire modèle 3. Ensuite il détermine des classes dans lesquelles il peut distribuer les différentes propriétés, en tenant compte de la fertilité du sol et de la valeur des produits. À cette fin, l'expert avec le contrôleur, éventuellement le bourgmestre et un indicateur, visitent chaque section cadastrale. Les résultats sont notés dans le tableau de classement des propriétés foncières (formulaire modèle 5), qui est divisé en cinq classes au maximum pour les parcelles agricoles et en trois classes pour les autres natures de terrain. La division en classes est unique pour chaque commune et n'est pas comparable à celle d'une autre commune : ce qui peut être un terrain de première classe dans une commune, peut être seulement un terrain de cinquième classe dans une autre. Pour chaque classe on choisit une parcelle comme référence. En ce qui concerne l'évaluation de chaque type de parcelle, on utilise les règles bien précises; l'évaluation des maisons est ainsi fondée sur le prix (estimé) de la location d'un certain nombre d'habitations représentatives. Après que toutes les classes et leur valeur sont établies, l'ensemble des parcelles individuelles sont réparties dans les classes par l'expert et le contrôleur : cette répartition est consignée dans le formulaire modèle 6, la table des propriétaires, le tableau indicatif des parcelles avec leur classification. Puis le revenu imposable provisoire est noté au formulaire modèle 7 et les baux sont étudiés et analysés dans le formulaire modèle 8: en comparant les deux, l'expert évalue le revenu imposable définitif dans le formulaire modèle 9. Toute l'opération est documentée et justifiée dans un procès-verbal utilisant le formulaire modèle 10. Ces résultats sont transmis au directeur, qui établit le résumé définitif pour la commune et une table de concordance entre l'ancien et le nouveau rôle d'impôt, respectivement dans les formulaires 11 et 12 (27).
Les premières opérations d'arpentage des limites communales commencent partout dans l'Empire français au début de l'année 1808 (28). Elles sont poursuivies jusqu'en 1813 avant d'être suspendues en raison de la situation politique européenne troublée des années 1814-1815. L'arpentage reprend en 1816 et s'achève en 1830 dans la quasi-totalité du pays. Par la suite, lors des rectifications des limites de communes, d'autres pièces ont été établies; elles peuvent prendre des formes variées.
Enfin, il convient de répondre à la question de la nature précise des pièces scannées et par là, de ce que l'on peut s'attendre à trouver parmi la collection. Cela varie d'une province à l'autre: on en trouvera parmi les annexes un aperçu commode, sous forme de tableau, mais il faut insister sur le fait qu'il reste très général et que la situation peut varier sensiblement d'une commune à l'autre. Pour être tout-à-fait complet, on signalera que pour certaines communes, les procès-verbaux de vérification sont également scannée : après un contrôle sur le terrain, l'ingénieur-vérificateur y confirme que les plans cadastraux sont corrects, ou bien doivent encore être corrigés.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Percelenplannen worden per gemeente en sectie opgesteld. De eerste taak van een landmeter van het kadaster is dus het vastleggen van de gemeentegrenzen via een proces-verbaal van afpaling. (29) Samen met de belastingcontroleur en de burgemeesters van de betrokken gemeenten volgt hij het traject van de gemeentegrenzen en maakt hij een schets van elke grens tussen twee gemeenten: voor elke gemeente zijn er dus minimum evenveel schetsen als er naburige gemeenten zijn. Bij gebrek aan natuurlijke of vaste grenzen dient de schets de eigenaars en aard te vermelden van de terreinen die de grens vormen. Vervolgens dient de landmeter op basis van deze schetsen het bijhorende proces-verbaal van afpaling op te stellen, opnieuw samen met de belastingcontroleur en de burgemeesters van de betrokken gemeenten. Daarvoor werd het (soms voorgedrukt, soms met de hand uitgeschreven) modelformulier 1 gebruikt. Eventuele meningsverschillen tussen burgemeesters over het precieze tracé van de grens dienen in dit proces-verbaal opgetekend te worden. Betwiste grenzen worden voorts op de schetsen aangeduid met een stippellijn. Ook voorgestelde wijzigingen moeten geschetst en beschreven worden. Bestaande gemeentelijke enclaves worden echter automatisch toegevoegd aan het gebied van de omringende gemeente. Na afloop wordt het proces-verbaal ondertekend door alle burgemeesters, de controleur en de landmeter. Weigert een burgmeester zijn handtekening te plaatsen, dan wordt deze weigering en de motieven aan het proces-verbaal toegevoegd en ondertekend door alle andere partijen. Zijn de processen-verbaal en de bijhorende schetsen voor alle gemeenten van een kanton afgerond, dan worden deze via de ingenieur-verificateur en de directeur overgemaakt aan de prefect van het departement: die laatste keurt alle onbetwiste grenzen goed. Tijdens de Hollandse periode worden ze daartegen door de gouverneur met het oog op hun goedkeuring overgemaakt aan de bestendige deputatie. (30) Voor gewijzigde of onzekere grenzen worden de gemeenteraden van de betrokken gemeenten samengeroepen om hierover te beraadslagen. Hun bevindingen worden in de Franse periode overgemaakt aan de onder-prefect en de prefect, die beide een advies formuleren. Tijdens de Hollandse periode vervult de bestendige deputatie deze rol. (31) Tot slot worden alle stukken overgemaakt aan de Minister van Binnenlandse Zaken, waarna de grenzen - onder Napoleon bij keizerlijk decreet en onder Willem I bij koninklijk besluit - finaal worden vastgelegd. De goedgekeurde processen-verbaal kunnen vervolgens door de landmeters gebruikt worden om de perceelplannen op te stellen. Nadien volgt echter nog een laatste toevoeging. Om elke twijfel over de precieze loop van de grenzen weg te nemen, moet de landmeter van de percelenplannen ook een tabel opstellen met aanduiding van de lengte van de grenzen, hun richting en hun hoeken: deze tabel wordt ook aan het proces-verbaal gehecht.
De volgende stap is de verdere onderverdeling van het grondgebied van de gemeente om het op voldoende grote schaal te kunnen weergeven. (32) De landmeter legt de kadastrale secties vast in een proces-verbaal (doorgaans in hetzelfde proces-verbaal als dat van de gemeentegrenzen, soms in een afzonderlijk formulier 1bis), dat hij vervolgens laat ondertekenen door de burgemeester van de betrokken gemeente. Het aantal secties varieert naargelang de totale oppervlakte en hun grenzen volgen in de mate van het mogelijke stromen en wegen. De secties worden aangeduid met een letter (sectie, A, B, C...) en indien mogelijk door een lokale benaming zoals de naam van een dorp of een wijk.
Na de vastlegging van de gemeente- en sectiegrenzen volgt de uittekening van een lokaal driehoeksnet voor de opmaak van de kadastrale kaarten. Voor het correct opmeten en in kaart brengen van een groter gebied is het immers noodzakelijk om te beschikken over grondslagpunten: dit zijn door het gehele gebied gelegen punten, zoals kerktorens of speciaal daarvoor aangebrachte punten, waarvan de ligging ten opzichte van elkaar bekend is. Die punten worden bepaald via triangulatie of driehoeksmeting omdat het gehele gebied bedekt wordt met een netwerk van aaneengesloten driehoeken. Het was lange tijd veel eenvoudiger om nauwkeurig hoeken te meten, dan lange afstanden te meten: is van een driehoek één zijde en tenminste twee hoeken bekend, dan zijn de andere hoek en de andere zijden eenvoudig te berekenen. Bij driehoeksmeting wordt de onderlinge ligging van alle hoekpunten berekend uit de gemeten hoeken en slechts één gemeten afstand. De landmeter moet conform de instructies de resultaten van zijn waarnemingen en berekeningen en de gemeten afstanden in een register noteren en in een schets op schaal 1/50.000 uittekenen. (33)
Na de afronding van de opmeting door de landmeter volgt de waardering door de expert: door alle eigendommen te schatten kan het belastbaar inkomen van de gemeente bepaald worden. (34) Door de prefect benoemde experts gaan ter plaatse en worden bijgestaan door de burgemeester en door die laatste aangeduide "indicateurs", inwoners die de plaatselijke toestand goed kennen. Door de grote lokale verschillen in maten tijdens het ancien regime worden oude en nieuwe (metrieke) maten voor sommige gemeenten soms genoteerd en vergeleken in modelformulier 2. De volgende opdracht is de berekening van de gemiddelde prijzen van granen en andere voedingsmiddelen, waarbij onder meer rekening gehouden wordt met de transportkosten. Deze gegevens worden opgenomen in modelformulier 3. Vervolgens worden de klassen bepaald waarin de eigendommen opgedeeld konden worden, waarbij rekening gehouden wordt met de vruchtbaarheid van de grond en de waarde van de producten: voor dit luik brengt de expert samen met de controleur, (eventueel) de burgemeester en een indicateur een bezoek aan elke kadastrale sectie. De resultaten worden genoteerd in de classificatietabel van de grondeigenschappen (modelformulier nummer 5), die opgedeeld is in maximaal vijf klassen voor landbouwgrond en drie voor andere types terreinen. De opdeling in klassen is voor elke gemeente uniek en mag niet met andere gemeenten vergeleken worden: wat een grond van eerste klasse is in één gemeente, is mogelijk slechts een grond van vijfde klasse in een andere gemeente. Voor elke klasse werd één stuk grond als referentie opgegeven. Voor de waardering van elke type terrein golden bepaalde regels; de waardering van huizen was dan weer gebaseerd op de (geschatte) huurprijs van een aantal representatieve woningen. Nadat alle klassen en hun waarde bepaald zijn, worden alle individuele percelen door de expert en controleur toegewezen aan één klasse: dit alles wordt genoteerd in modelformulier nummer 6, de tabel van eigenaars, percelen en hun classificatie. Nadien worden de voorlopige belastbare inkomens genoteerd in modelformulier 7 en worden de pachtcontracten bestudeerd en geanalyseerd in modelformulier 8: door beide te vergelijken kan de expert vervolgens de definitieve belastbare inkomens vastleggen in modelformulier 9. De hele operatie wordt gedocumenteerd en verantwoord in een proces-verbaal, waarvoor modelformulier 10 gebruikt wordt. Deze resultaten worden overgemaakt aan de directeur, die met behulp van modelformulieren 11 en 12 respectievelijk een definitieve samenvatting voor de gemeente en een vergelijkingstabel tussen het oude en nieuwe belastingkohier opstelde. (35)
De eerste opmetingen van gemeentegrenzen starten overal in het Franse Keizerrijk bij het begin van het jaar 1808 (36). Deze worden voortgezet tot 1813, wanneer ze onderbroken worden als gevolg van de turbulente Europese politieke gebeurtenissen in de jaren 1814-1815. De opmetingen worden in 1816 hernomen en uiteindelijk omstreeks 1830 voor quasi heel het land afgerond. Nadien werden nog stukken opgesteld bij herziening van gemeentegrenzen, die heel gevarieerde vormen kunnen aannemen.
Tot slot volgt het antwoord op de vraag welke stukken precies ingescand werden en bijgevolg in de collectie doorgaans aangetroffen kunnen worden. Dat varieert van provincie tot provincie: een handig overzicht in tabelvorm is te vinden in de rubriek met bijlagen, al moet erop gewezen worden dat dit slechts een algemeen overzicht biedt en dat de toestand ook sterk tussen gemeenten kan variëren. Voor alle volledigheid nog opmerken dat voor een aantal gemeenten ook de processen-verbaal van verificatie ingescand zijn: na een controle op het terrein bevestigt de ingenieur-verificateur in een dergelijk proces-verbaal dat de kadasterplannen correct zijn, dan wel nog aangepast moeten worden.
Langues et écriture des documents - Taal en schrift van de documenten
Les textes et les légendes sont rédigés soit en français, soit en néerlandais. Les noms de lieux sont inscrit sur les plans dans la langue utilisée localement. Les graphies suivent toutefois les conventions du début du XIXe siècle et peuvent différer sensiblement des graphies actuelles. Les pièces imprimées sont parfaitement lisibles.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De teksten en legendes zijn ofwel in het Frans, ofwel in het Nederlands opgesteld. Plaatsnamen zijn vermeld in de ter plaatse gebruikte taal. Het handschrift dateert uit de eerste helft van de 19de eeuw en kan verschillen van het hedendaagse handschrift. Gedrukte stukken zijn uiteraard ook goed leesbaar.
Les doubles des copies numérisées d'un même plan ont été éliminées : dans ce cas, on a conservé la meilleure copie. La collection présente également quelques lacunes notables. Tous les procès-verbaux de la province de Hainaut sont manquants car les originaux sur papier ont été perdus pendant la Deuxième Guerre mondiale suite aux bombardements intenses subis par le chef-lieu de province, Mons. D'autres villes, communes et même des régions entières ont complètement disparu, comme les grands Anvers, Bruxelles, Gand, Grammont et Liège, la région autour de Sint-Niklaas, Alost et Denderleeuw, une grande partie des communes du Limbourg (Hamont, Hasselt, Heers, Heppen, Herstappen, Herten, Heusden, Kanne, Kinrooi, Stokrooie, Vliermaalroot, Vroenhoven et Zolder) ainsi qu'un certain nombre de communes de Flandre occidentale (Beveren aan de Ijzer, Egem, Gijverinkhove, Handzame, Helkijn, Hertsberge, Koolskamp, Krombeke, Lo, Marke, Mesen, Poelkapelle, Proven, Roesbrugge, Schuiferskapelle, Sint-Joris (Nieuwpoort), Spiere, Stavele, Watou, Westvleteren, Zeveren). Il n'est pas toujours sûr que les originaux soient perdus ou bien que l'on ait omis de les scanner par erreur : seuls le transfert des originaux dans les différents dépôts des Archives de l'État et le travail d'inventaire qui s'ensuivra pourront fournir une réponse définitive. Enfin, la région d'Eupen-Malmédy, qui relève du cadastre prussien ou Urhandriss (37) manque totalement.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Enkel dubbele digitale kopieën van eenzelfde plan werden vernietigd: in dat geval werd de beste kopie behouden. Daarnaast vertoont de collectie ook enkele opmerkelijke lacunes. De gehele provincie Henegouwen ontbreekt omdat de originele, papieren stukken tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren zijn gegaan als gevolg van zware bombardementen op de provinciehoofdstad Bergen. Nog andere steden, gemeenten en zelfs gehele streken ontbreken volledig, zoals de grote(re) steden Antwerpen, Brussel, Gent, Geraardsbergen en Luik, de streek rond Sint-Niklaas, Aalst en Denderleeuw, een groot aantal gemeenten in Limburg (Hamont, Hasselt, Heers, Heppen, Herstappen Herten, Heusden, Kanne, Kinrooi, Leopoldsburg, Loksbergen, Lommel, Lummen, Molenbeersel, Munsterbilzen, Rijkhoven, Stokrooie, Vliermaalroot, Vroenhoven en Zolder) en een aantal gemeenten in West-Vlaanderen (Beveren aan de IJzer, Egem, Gijverinkhove, Handzame, Helkijn, Hertsberge, Koolskamp, Krombeke, Lo, Marke, Mesen, Poelkapelle, Proven, Roesbrugge, Schuiferskapelle, Sint-Joris (Nieuwpoort), Spiere, Stavele, Watou, Westvleteren, Zeveren). Het is (nog) niet helemaal duidelijk of de originelen verloren gegaan, dan wel per vergissing niet ingescand zijn: enkel de overbrenging van de originelen naar de verschillende vestigingen van het Rijksarchief en de daarmee gepaard gaande inventarisering zal hierover uitsluitsel kunnen bieden. Het onder het Pruisisch kadaster of Urhandriss vallend gebied "Eupen-Malmedy" ontbreekt tot slot volledig. (38)
La collection est en principe close mais il n'est pas exclu que quelques procès-verbaux aient échappé à la campagne de numérisation ; dans ce cas, ils seront numérisés ultérieurement et les images seront ajoutées à la collection.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De collectie is in principe afgesloten, maar het valt niet uit te sluiten dat enkele processen-verbaal over het hoofd gezien werden tijdens de digitaliseringscampagne: in dat geval zullen deze op termijn alsnog gedigitaliseerd en aan de collectie toegevoegd worden.
Le classement d'origine des archives par province et ensuite par commune d'avant la fusion a été conservé. Pour les provinces d'Anvers, Liège, de Brabant flamand, de Brabant wallon et pour la Région de Bruxelles-Capitale il existe un niveau de classement supplémentaire constitué par plusieurs sous-dossiers : " origin(al) " contenant le procès-verbal définitif de délimitation, " copy ", contenant une copie identique (copie conforme) du même procès-verbal, des " annexes " ou " bijlagen " contenant les croquis particuliers des limites communales et/ou d'autres pièces y relatives, " trigono(métrie) " avec toutes les pièces relatives à la triangulation et, enfin, " KI " avec toutes les pièces relatives à l'évaluation. Pour la Flandre orientale, le niveau supplémentaire se limite à " origin ", " KI " et " bijlage ". Par manque de temps, de connaissance technique et de moyens, ce classement supplémentaire n'a pas été appliqué aux autres provinces. On a choisi dès lors de réunir tous les documents par commune et de les placer tous dans le même ordre : " original ", " copy ", " annexes " / " bijlagen ", " trigono " et " KI ". Ainsi pourra-t-on encore facilement identifier chaque document. Cela à condition que les documents aient été enregistrés correctement depuis le début dans le bon sous-dossier et que les documents correspondant aient été conservés et scannés.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De oorspronkelijke ordening van de bestanden per provincie en vervolgens per prefusiegemeente werd behouden. Voor de provincies Antwerpen, Luik, Vlaams- en Waals-Brabant en het voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest was er een verdere standaardopdeling in submappen "origin(al)" met het definitieve proces-verbaal van afpaling van gemeentegrenzen, "copy" met een (identieke) kopie (copie conforme) van datzelfde proces-verbaal, "annexes" of "bijlagen" met de afzonderlijke schetsen van de gemeentegrenzen en/of andere bijhorende stukken, "trigono(metrie)" met alle stukken betreffende de driehoeksmeting en, tot slot, "KI" voor alle stukken betreffende de waardering. Voor Oost-Vlaanderen was de verdere opdeling beperkt tot "origin", "KI" en "bijlage". Doordat de tijd, de middelen en de nodige kennis ontbraken om deze verdere opdeling toe te passen op de andere provincies, is ervoor gekozen om alle documenten per gemeente samen te voegen en daarbij telkens dezelfde volgorde te hanteren: "origin(al)", "copy", "annexes"/"bijlagen", "trigono" en "KI" Zo kunnen de verschillende documenten alsnog vrij eenvoudig geïdentificeerd worden. Voorwaarde is uiteraard wel dat de juiste bestanden van bij de start in de juiste submap waren geregistreerd én dat de desbetreffende documenten bewaard en ingescand zijn.
Tous les documents sont librement consultables.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Alle stukken zijn vrij raadpleegbaar.
Des reproductions digitales ou sur papier peuvent être obtenues au tarif et selon les règles en vigueur aux Archives de l'État. Des copies numériques de haute qualité peuvent être réalisées sur demande.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Voor de digitale of papieren reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief. Digitale reproducties van hoge kwaliteit kunnen op aanvraag gerealiseerd worden.
Les images sont réalisées en taille réelle, en 200 dpi. La qualité et la couleur des images peut varier d'une province à l'autre ou même d'un fichier à l'autre, selon le matériel à la disposition. Pour la province de Luxembourg et la commune de Nazareth, les procès-verbaux ont été numérisés sous la forme de fichiers PDF dont la lisibilité n'était pas parfaite. Ils ont dû être scannés de nouveau intégralement aux Archives générales du Royaume, cette fois-ci en niveaux de gris et en 300 dpi. Suite à des erreurs humaines, certains documents ont été scannés plusieurs fois, d'autres mal scannés, partiellement ou pas du tout. En cas de double, nous avons conservé l'image présentant la meilleure qualité. Les documents mal scannés, scannés en partie ou non scannés seront progressivement scannés à nouveau par le SPF Finances ou les Archives de l'État : l'utilisateur pourra consulter le document original si cette opération n'a pas encore été effectuée ou si sa recherche est entravée par la mauvaise qualité de la copie numérique, pour autant bien sûr que l'original ait déjà été transféré aux Archives de l'État.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De beelden zijn op ware grootte, in 200 dpi. De beeldkwaliteit en de kleur kan variëren van provincie tot provincie en zelfs van bestand tot bestand naargelang het beschikbare materieel. Belangrijkste vaststellingen zijn dat de scans voor de provincies Antwerpen en Limburg in zwart-wit gerealiseerd zijn en voor alle overige provincies in kleur. Voor de provincie Luxemburg waren de beelden enkel beschikbaar in PDF en was de leesbaarheid onvoldoende gegarandeerd. Deze dienden daarom opnieuw en integraal in het Algemeen Rijksarchief ingescand te worden, ditmaal in grijswaarden en in 300 dpi. Hoewel op het merendeel van de beelden alle gegevens leesbaar zijn, is het mogelijk dat enkele stukken onleesbaar zijn: in dat geval mag de gebruiker het originele stuk raadplegen indien dit reeds door het Rijksarchief wordt bewaard. Sommige stukken zijn als gevolg van een menselijke fout dubbel, niet, deels of slecht ingescand. Van dubbel ingescande stukken is uiteraard enkel het beeld van beste kwaliteit overgenomen. De niet, deels of slecht ingescande stukken zullen stapsgewijs door de FOD Financiën of het Rijksarchief opnieuw ingescand worden: de gebruiker zal het originele stuk kunnen raadplegen indien dit nog niet gebeurd is of indien de raadpleging van een gebrekkige digitale kopie het onderzoek (ver)hindert. Dit laatste is uiteraard enkel mogelijk indien het origineel reeds naar het Rijksarchief overgebracht is.
Le classement par province et par commune avant la fusion permet un accès raisonnablement rapide aux documents. Un inventaire plus détaillé n'était donc pas indispensable.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Door de ordening per provincie en prefusiegemeente zijn geen nadere toegangen opgesteld of vereist om binnen een redelijke termijn stuk op te zoeken.
L'utilisateur qui ne trouve pas dans l'inventaire le nom de la commune qu'il recherche peut également chercher sous le nom des communes limitrophes s'il n'existe pas d'information sur la limite qu'elles ont en commun. Le fonds présente cependant des lacunes (cf. supra) et le résultat n'est donc pas toujours garanti.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De gebruiker die in de inventaris geen verwijzing naar een specifieke gemeente vindt, kan in principe steeds kijken of er in de stukken van aangrenzende gemeente(n) geen informatie te vinden is over een gedeelde grens. Het bestand vertoont echter een aantal lacunes (cf. supra), dus succes is niet altijd gegarandeerd.
Les pièces originales sur papier sont toujours conservées en 2017 par les divers Centres Mutations et Évaluations ; seuls ceux de la province de Limbourg et de la province de Namur ont déjà été transférés aux Archives de l'État, respectivement aux dépôts à Hasselt et à Namur.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De originele, papieren stukken worden anno 2017 nog bewaard door de diverse Centra Mutaties en Waarderingen; enkel voor de provincie Limburg en de provincie Namen zijn deze reeds overgebracht naar het Rijksarchief, respectievelijk naar de archiefbewaarplaatsen in Hasselt en in Namen.
Chaque commune a reçu un exemplaire du procès-verbal de délimitation. La conservation et les conditions de consultation peuvent varier d'une commune à l'autre : dans certaines communes, ils peuvent être perdus (en conséquence des guerres, de catastrophes, etc.) tandis que pour d'autres ils sont toujours conservés dans les archives communales. Certaines communes ont déposé leurs archives dans un dépôt des Archives de l'État, y compris leur procès-verbal.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Elke gemeente ontving een eigen exemplaar van het proces-verbaal van afpaling. De bewaring en mogelijkheid tot raadpleging kunnen evenwel variëren van gemeente tot gemeente: voor sommige gemeenten zijn deze mogelijk verloren gegaan (als gevolg van oorlogen, calamiteiten, enz.), voor andere worden deze nog bewaard in het gemeentearchief en voor sommige gemeenten zijn deze samen met andere archiefbescheiden van de gemeente overgebracht naar een vestiging van het Rijksarchief.
Pour un complément d'information sur les séries et les documents d'archives du Cadastre nous renvoyons à l'inventaire de la collection des plans primitifs du cadastre, publiée en ligne et accessible via le moteur de recherche des Archives de l'État.
Les limites des communes apparaissent également dans d'autres fonds d'archives d'autorités nationales et provinciales. Après 1831, les modifications ultérieures et les rectifications des limites communales ne peuvent être établie que par une loi, conformément à la constitution. Les lois originales relatives à l'adaptation des limites des communes et les plans annexés sont conservés aux Archives générales du Royaume pour la période 1830-1970, plus précisément dans le fonds "Ministère de la Justice. Direction des Services généraux. Service Législation". Le fonds est accessible sur demande au moyen d'un bordereau de versement inédit. Le contexte d'élaboration de ces lois se trouve dans les documents parlementaires et dans les comptes rendus de la Chambre et du Sénat, consultables en ligne. Les Archives générales du Royaume à Bruxelles conservent en outre un fonds du Ministère de l'Intérieur qui concerne les fusions des communes réalisées jusqu'en 1970; il contient également des pièces relatives aux modifications de limites communales (antérieures). Ils peuvent être consultés via un inventaire publié. On peut aussi trouver beaucoup d'information au niveau provincial. Les Archives de l'État à Anvers conservent ainsi un fonds "Provincie Antwerpen, Grenzen, 1807-1987" qui concerne les frontières et dans lequel on traite des demandes et des initiatives en vue de rectifier les limites communales. Ce fonds est inventorié.
En plus des limites communales, il faut également mentionner les frontières provinciales, régionales, communautaires, régionales et nationales. Les limites provinciales, communautaires et régionales dérivent des limites communales et font partie du même processus de production d'archives. Les frontières nationales sont en revanche fondées sur des traités internationaux avec les pays voisins. Le fonds "Grensverdrag. Traité des limites. 1820", conservé aux Archives générales du Royaume, concerne la frontière avec la France et contient notamment les procès-verbaux de délimitation avec nos voisins du sud. On dispose d'un inventaire pour ce fonds et il est en partie numérisé. Les pièces relatives aux frontières avec l'ensemble des pays voisins sont toujours conservées par le SPF Affaires étrangères. Bien entendu, les services d'archives nationaux des pays voisins conservent également des documents relatifs à leurs frontières avec la Belgique. À titre d'exemple, on mentionnera les fonds "BuZa / Kaarten grensregelingen" et "Cie. Grensscheidingen Ned.-België", qui sont tous deux consultables aux Archives nationales des Pays-Bas à La Haye.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Voor meer informatie over andere archiefreeksen en -stukken van het kadaster verwijzen we naar de online, via de zoekrobot van het Rijksarchief raadpleegbare inventaris van de collectie primitieve plannen van het kadaster.
De grenzen van de gemeenten komen ook aan bod in andere archiefbestanden van nationale en provinciale overheden. Latere wijzigingen of correcties van gemeentegrenzen kunnen na 1831 conform de Belgische grondwet enkel bij wet doorgevoerd worden. De originele wetten met betrekking tot aanpassing van gemeentegrenzen én de bijhorende kaarten uit de periode 1830-1970 worden in het Algemeen Rijksarchief te Brussel bewaard, meer bepaald in het archiefbestand "Ministerie van Justitie. Directoraat generaal Algemene Diensten. Dienst legalisaties". Het bestand kan op aanvraag en met behulp van een niet gepubliceerde overbrengingslijst geraadpleegd worden. Bijkomende informatie over deze wetten is te vinden in de online beschikbare parlementaire stukken en handelingen van Kamer en Senaat. Het Algemeen Rijksarchief in Brussel bewaart voorts een bestand van het Ministerie van Binnenlandse Zaken met betrekking tot de in de jaren 1970 doorgevoerde fusie van gemeenten dat ook stukken betreffende (vroegere) aanpassingen aan gemeentegrenzen bevat. Deze kunnen met behulp van een gepubliceerde inventaris opgezocht en opgevraagd worden. Voorts wordt heel wat informatie op provinciaal niveau aangetroffen. Zo bewaart het Rijksarchief te Antwerpen een archiefbestand "Provincie Antwerpen, Grenzen, 1807-1987" met betrekking tot grenzen, waarin (verzoeken en initiatieven tot) aanpassingen van gemeentegrenzen aan bod komen. Ook dit bestand is geïnventariseerd.
Naast de gemeentegrenzen zijn er de provincie-, de gemeenschaps- en gewest- en de nationale grenzen. De provincie- en de gemeenschaps- en gewestgrenzen zijn afgeleid van de gemeentegrenzen en gaan dus niet gepaard met een afzonderlijke archiefvorming. De nationale grenzen zijn daarentegen gebaseerd op verdragen met de buurlanden. Het in het Algemeen Rijksarchief bewaard archiefbestand "Grensverdrag. Traité des limites. 1820" handelt over de grens met Frankrijk en bevat onder meer de processen-verbaal van de grensbepaling met de zuiderburen. Het bestand kan geraadpleegd worden met behulp van een inventaris en is gedeeltelijk gedigitaliseerd. De stukken omtrent de grenzen met de overige buurlanden worden nog bewaard door de FOD Buitenlandse Zaken. Vanzelfsprekend kunnen ook de nationale archiefinstellingen van de buurlanden stukken bewaren over hun grenzen met België. Eén voorbeeld zijn de bestanden "BuZa / Kaarten grensregelingen" en "Cie. Grensscheidingen Ned.-België", die beide geraadpleegd kunnen worden in het Nederlandse, in Den Haag gevestigde Nationaal Archief.
BOURGEOIS P., Le ministère des finances. Étude de l'administration centrale et répertoires des services publics et commissions. Deuxième partie: 1946 - 1994 (Miscellanea Archivistica Studia 75), Bruxelles, 1995.
BOURGEOIS P., Le ministère des Finances (1830-1994). III. Aperçu des compétences, Bruxelles, 1996, p. 39-44 (Miscellanea Archivistica. Studia, 88).
Cadastre, dans Pandectes belges, t. XV, 1885, col. 61-244.
DE REU P., De geschiedenis van de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie. Organisatie, bevoegdheden, ambtsgebieden, archiefvorming (1796-2006), Bruxelles, 2011.
DE REU P., Kopen en verkopen van vastgoed (1795 tot heden) (Zoekwijzers, 38), Bruxelles, 2013.
DESMAELE B., Le ministère des finances. Étude de l'évolution structurelle de l'administration centrale et ses organes consultatifs. Première Partie: 1831-1945 (Miscellanea Archivistica Studia 9), Bruxelles, 1990.
KREUCHER G., Die Urkatasteraufnahme in Westfalen (Veröffentlichungen des Landesarchivs Nordrhein-Westfalen 20), Düsseldorf, 2008 (http://www.archive.nrw.de/lav/abteilungen/westfalen/BilderKartenLogosDateien/Kataster_flyer.pdf).
Manuel du contrôleur du Cadastre présentant dans l'ordre méthodique de l'exécution des travaux les principes et les règles d'application relatifs aux expertises cadastrales, Bruxelles, Imprimerie de F. Parent, 1841. Ce recueil a été spécialement conçu pour les agents du cadastre du Limbourg et du Luxembourg, pour leur fournir les instructions utiles sans devoir réimprimer le Recueil méthodique de 1811 avec le Recueil des instructions de 1826 à 1830.
NIJSSEN R., "Minder geriefelijke huizen van hout en leem getimmerd: schrijven over wonen en werken in de Limburgse gemeenten in 1842 en 1843", in: Bladwijzer. Wegwijs met Heemkunde Vlaanderen, 2013, 6, 13 p.
PRENEEL M., Op de grens van het archiefperceel. De bewogen geschiedenis van het archief van het Belgische kadaster, in Liber Amicorum Coppens Herman, t. I (Studia 115), Bruxelles, 2007, p. 291-301.
Recueil méthodique des lois, décrets, règlemens, instructions et décisions sur le cadastre de la France approuvé par le Ministre des Finance, Paris, 1811.
VAN DER MEER A., Gemeentegrenzen in Nederland: een juridisch, technisch en kadastraal onderzoek, Amsterdam, 2007.
VERHELST J., De documenten uit de ontstaansperiode van het moderne kadaster en van de grondbelasting (1790 - 1835) (Miscellanea Archivistica 31), Bruxelles, 1982.
ZOETE A., De documenten in omloop bij het Belgisch Kadaster (1835 - 1975) (Miscellanea Archivistica 21), Bruxelles, 1979.
http://ccff02.minfin.fgov.be/cadgisweb/
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BOURGEOIS P., Le ministère des finances. Étude de l'administration centrale et répertoires des services publics et commissions. Deuxième partie: 1946 - 1994 (Miscellanea Archivistica Studia 75), Brussel, 1995.
BOURGEOIS P., Le ministère des Finances (1830-1994). III. Aperçu des compétences, Brussel, 1996, p. 39-44 (Miscellanea Archivistica. Studia, 88).
Cadastre, in Pandectes belges, deel XV, 1885, kol. 61-244.
DE REU P., De geschiedenis van de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie. Organisatie, bevoegdheden, ambtsgebieden, archiefvorming (1796-2006), Brussel, 2011.
DE REU P., Kopen en verkopen van vastgoed (1795 tot heden) (Zoekwijzers, 38), Brussel, 2013.
DESMAELE B., Le ministère des finances. Étude de l'évolution structurelle de l'administration centrale et ses organes consultatifs. Première Partie: 1831-1945 (Miscellanea Archivistica Studia 9), Brussel, 1990.
KREUCHER G., Die Urkatasteraufnahme in Westfalen (Veröffentlichungen des Landesarchivs Nordrhein-Westfalen 20), Düsseldorf, 2008 (http://www.archive.nrw.de/lav/abteilungen/westfalen/BilderKartenLogosDateien/Kataster_flyer.pdf).
Manuel du contrôleur du Cadastre présentant dans l'ordre méthodique de l'exécution des travaux les principes et les règles d'application relatifs aux expertises cadastrales, Brussel, Imprimerie de F. Parent, 1841. Dit werk is speciaal opgesteld voor medewerkers van het kadaster in Limburg en Luxemburg om hen nuttige instructies te kunnen bieden zonder de Recueil méthodique uit 1811 en de Recueil met instructies uit de periode 1826-1830 te moeten herdrukken.
NIJSSEN R., "Minder geriefelijke huizen van hout en leem getimmerd: schrijven over wonen en werken in de Limburgse gemeenten in 1842 en 1843", in: Bladwijzer. Wegwijs met Heemkunde Vlaanderen, 2013, 6, 13 p.
PRENEEL M., Op de grens van het archiefperceel. De bewogen geschiedenis van het archief van het Belgische kadaster, in Liber Amicorum Coppens Herman, t. I (Studia 115), Brussel, 2007, p. 291-301.
Recueil méthodique des lois, décrets, règlemens, instructions et décisions sur le cadastre de la France approuvé par le Ministre des Finance, Parijs, 1811.
VAN DER MEER A., Gemeentegrenzen in Nederland: een juridisch, technisch en kadastraal onderzoek, Amsterdam, 2007.
VERHELST J., De documenten uit de ontstaansperiode van het moderne kadaster en van de grondbelasting (1790 - 1835) (Miscellanea Archivistica 31), Brussel, 1982.
ZOETE A., De documenten in omloop bij het Belgisch Kadaster (1835 - 1975) (Miscellanea Archivistica 21), Brussel, 1979.
http://ccff02.minfin.fgov.be/cadgisweb/
Les fichiers numérisés ont été traités par Annelies Coenen. La description générale du fonds a été rédigée par Geert Leloup, puis relue, corrigée et adaptée en français par Michel Trigalet.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
De digitale bestanden zijn verwerkt door Annelies Coenen. De Algemene Beschrijving van het Archief is opgesteld door Geert Leloup en vervolgens nagelezen, verbeterd en vertaald naar het Frans door Michel Trigalet.
Aperçu général du contenu de la collection - Algemeen overzicht van de inhoud van de collectie
Origineel - Bijlagen - Kadastraal inkomen | 329 | Proces-verbaal van afpaling en aanverwante stukken. [1804-1824] |
We manage several websites: arch.be, agatha.arch.be, search.arch.be, archief-democratie.be, archive-demokratie.be, archives-democratie.be, cegesoma.be, dataverse.arch.be, expocongo.be, goaaal.arch.be, pauvresdenous.arch.be, 14-18-wallonie.be.
These websites may use functional cookies to improve your user experience. This enables us to save your preferences regarding
We may use analytical cookies in order to collect data through Matomo Analytics and establish statistics that we publish in our annual reports and online. In this process, personal data are anonymised (IP address, location) and all collected information is deleted afterwards.
Mainly the following elements are analysed
For the development of new websites and features, we may also analyse the following
No personal profiles are created and user data is not shared. You can adjust the settings for accepting and saving cookies in your web browser.