Archiefvormer

De Sint-Jacobskerk behield na de Franse Revolutie niet de status die ze tijdens het ancien régime als parochie- en kapittelkerk genoten had. Toen in juli 1802 de andere Leuvense parochiekerken opnieuw geopend werden voor de katholieke eredienst, bleef Sint-Jacobs aanvankelijk gesloten omwille van de bouwvallige toestand van het gebouw (1). Er gingen zelfs stemmen op om de kerk af te breken. In november van datzelfde jaar volgde dan toch de openstelling. Toen in 1803 de nieuwe indeling van de parochies bekend werd, bleek dat Sint-Jacobs een hulpkerk zou worden van Onze-Lieve-Vrouw-ter-Predikheren (2).
De geschiedenis van de parochie wordt in grote mate getekend door de perikelen met betrekking tot de stabiliteit en de veiligheid van het kerkgebouw (3). Nadat het door het K.B. van 25 maart 1938 grotendeels beschermd was, kwam deze discussie in een stroomversnelling terecht. In januari 1959 besliste de kerkfabriek om de kerk - op het koor na - af te sluiten. De vieringen zouden tijdelijk plaats vinden in de feestzaal van Mater Dei op het Sint-Jacobsplein en op andere plaatsen. Na stuttingswerken werden de zijbeuken en het hoogkoor opnieuw opengesteld. Op 11 april 1963 ging de kerk definitief dicht. In 1970 werd een noodkerk in de Goudbloemstraat in gebruik genomen. Ook na ingrijpende stabiliseringswerken in de jaren '70 bleef de kerk gesloten. Een koninklijk besluit van 12 januari 1987 beschermde niet alleen het koor van de kerk, maar ook het Sint-Jacobskerkhof (4).
Sint-Jacobs was een relatief arme parochie: vele inwoners waren gehuisvest in de talrijke gangen, waar de leefomstandigheden erg ongezond waren. Toen in 1849 de cholera uitbrak, stierven er op vier maanden tijd meer dan 500 parochianen. Vergeleken met de parochies binnen de eerste omwalling bestreek de Sint-Jacobsparochie een erg groot gebied. In 1898 kwam het tot een bitse discussie met de kerkraad van de Onze-Lieve-Vrouw-ter-Predikherenparochie, die een deel van het grondgebied van Sint-Jacobs wilde inpalmen. Naar aanleiding van de aanhechting van delen van de gemeenten Winksele en Herent aan de stad Leuven in 1959 werd het grondgebied van de Sint-Jacobsparochie uitgebreid (5).
Typisch voor de parochie waren de verering van het Sacrament van Mirakel en de Confrerie van Onze-Lieve-Vrouw van Herent. In 1803 werd de middeleeuwse relikwie van het bekende Sacrament van Mirakel, die sinds de 15de eeuw door de Leuvense augustijnen bewaard werd, overgedragen aan de Sint-Jacobsparochie (6). Het Broederschap van het Sacrament van Mirakel werd heropgericht. Diverse jubilea, niet alleen van het mirakel zelf (in 1874 bijvoorbeeld het 500-jarig jubileum), maar ook van de overbrenging van de relikwie, werden uitgebreid gevierd. Op het eind van de jaren '50 van de 20ste eeuw stierven de processies een stille dood.
Aan de basis van de Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Herent lag een vereniging van de werknemers van Brouwerij 'In den Witten Leeuw'. De bedevaart die ze vanaf 1825 naar Onze-Lieve-Vrouw van Herent inrichtten (in de volksmond 'de rapenprocessie' genoemd), leidde tot de oprichting van een echte broederschap (van de H. Rozenkrans). Die zou tot 1979 jaarlijks op de eerste zondag van oktober een processie naar Herent organiseren. De confrerie spande zich bijzonder in voor de herdenking van de gesneuvelden van het gevecht dat in augustus 1831 plaats vond op de Roeselberg, die op het parcours van de processie lag (7).
De Sint-Jacobs- en Sint-Hubertusbroederschap, die tijdens het ancien régime bestaan hadden, werden, respectievelijk in 1833 en 1871, heropgericht (8). Andere godvruchtige genootschappen uit de 19de eeuw waren: de Broederschap van de Goede dood (1835), de Sint-Jozefsbroederschap, opgericht "tot het uytroeyen van goddelooze boeken en schriften" (1844) en de Sint-Leonardusbroederschap (1862).
Op het vlak van onderwijs dient vooral gewezen op het belang van de - in 1794 door pastoor J.B. Van Cauwenberghe gestichte - congregatie van de Zusters van Liefde van de H. Vincentius a Paulo. Die begonnen een bescheiden weeshuis en een bewaarschool voor kleine kinderen. In de loop van de negentiende eeuw werden die initiatieven uitgebreid en overgebracht naar een ruimere huisvesting op het Sint-Jacobsplein. Vooral pastoor Terdie speelde een belangrijke rol in de uitbouw van de school en de congregatie. De zusters engageerden zich niet enkel in het onderwijs, maar ook in de zorg voor zieken en ouden van dagen. Rond 1900 telde de congregatie meer dan 100 leden (9).