Name: Heilig Hart van Jezus en Sint-Amandusparochie Spiere
Period: 1701-1998
Inventoried scope: 2,4 linear meters
Archive repository: State archives in Kortrijk
Heading : Parishes, church councils and Holy Spirit Tables
Authors: Callewier, H — Vansteelant, A
Year of publication: 2015
Code of the inventory: 25/76
Heilig Hart van Jezus en Sint-Amandusparochie te Spiere
Spiere (1) wordt al vermeld in een oorkonde van Lodewijk de Vrome uit 814 als "Spira". De oorsprong van de kerk zou teruggaan tot 840, maar dit is onzeker. In 1095 wordt het altaar van Spiere geschonken aan het kapittel van Doornik.
Spiere strekte zich tijdens het ancien régime uit over twee wereldlijke omschrijvingen: Spiere-Vlaanderen en Spiere-Doorniks. De kerk was gelegen op een enclave van Spiere-Vlaanderen, omgeven door Spiere-Doorniks. Over de titel van dorpsheer, met o.a. het recht om de kerkrekeningen af te horen, ontstond geregeld discussie tussen de heren van de twee voornaamste heerlijkheden (het Hoge Hof van Spiere in Spiere-Vlaanderen en het Neerhof van Spiere in Spiere-Doorniks). Deze twisten werden opgelost met de vereniging van beide heerlijkheden in 1767 onder de familie del Fosse et d'Espierres.
Het patronaat was in handen van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel van Doornik, dat grote tiendenheffer was en twee derden van de tienden bezat. De oude kerk zou in 1452 in de vlammen zijn opgegaan. In de tweede helft van de 17de eeuw en het begin van de 18de eeuw had de kerk te lijden onder het oorlogsgeweld. In 1754 werd een nieuwe kerk gebouwd. Over de voltooiing ervan ontstond een conflict met het Doornikse kapittel, dat als tiendenheffer de werken diende te financieren. In 1891 werd de kerk volledig verbouwd, met uitzondering van de toren. Deze werken werden uitgevoerd volgens de plannen van architect Jules Carette en met de financiële steun van barones del Fosse et d'Espierres. De nieuwe kerk werd in 1894 ingewijd.
Spiere maakte tot 1802 deel uit van het decanaat Helkijn van het bisdom Doornik. Vervolgens viel de parochie onder het decanaat Menen van het bisdom Gent en vanaf 1834 behoorde ze tot het bisdom Brugge. Bij de oprichting van het decanaat Avelgem in 1839 werd de parochie Spiere overgeheveld vanuit het decanaat Menen. Vanaf 25 januari 1999 werd de parochie opgenomen in de nieuw opgerichte federatie Sint-Denijs. Sindsdien was er geen residerende pastoor meer. Op 1 september 2009 ging de parochie over naar de federatie Avelgem, met de deken van Avelgem als moderator.
Er zijn weinig tot geen gegevens over de archiefgeschiedenis. Mogelijk ging tijdens de wereldoorlogen archief verloren. In elk geval moet er in de late 20ste eeuw nog parochiearchief van Spiere verloren zijn gegaan. Het huidige archief bevat stukken vanaf 1701. In een publicatie van Philippe Despriet uit 1983 is er sprake van "losse stukken" vanaf 1682 (2).
Na een eerste inspectie van het parochiearchief, wellicht in 1964 (3), werd er geen archief overgedragen aan het Rijksarchief te Kortrijk. Op 19 maart 2015 werd, op vraag van de deken van Avelgem, een nieuwe inspectie uitgevoerd op de pastorie van Spiere. Al het archief ouder dan 30 jaar, werd als gevolg hiervan overgedragen op 11 mei 2015. De bestaande inventaris van het parochiearchief, opgemaakt door de voorzitster van de kerkfabriek, werd volledig herzien. In deze inventaris waren de stukken voornamelijk chronologisch gerangschikt, zonder rekening te houden met dossiervorming of met de context. Het was daarom ook niet zinvol om een concordantielijst op te maken van de oude en nieuwe nummers.
Het oud archief bestaat voornamelijk uit kerkrekeningen en stukken betreffende goederenbeheer. Belangrijke en omvangrijke reeksen in het modern archief zijn, behalve de begrotingen, rekeningen en bewijsstukken, de huwelijksdossiers en de recommendatieboeken. Het liber memorialis ontbreekt of is verloren gegaan. Opmerkelijk is ook de afwezigheid van een doopregister voor de periode 1795-1838 en van de (begrotingen en) rekeningen van de kerkfabriek tussen 1918 en 1966.
Taal en schrift van de documenten
Het merendeel van de bescheiden is opgesteld in het Nederlands of het Frans. Een aantal documenten, zoals een gedeelte van de briefwisseling met het bisdom, is in het Latijn.
Het gebruikte archiefschema is gebaseerd op het modelschema van het Rijksarchief voor parochiearchieven (4). Wegens het vrij uitgebreid aantal stukken uit het Ancien Regime werd een onderscheid gemaakt tussen de periode voor en na 1802.
De bestanddelen zijn raadpleegbaar en openbaar na 30 jaar, met uitzondering van de huwelijksdossiers en de parochieregisters, die pas na 100 jaar ter inzage worden gegeven.
Voor de reproductie gelden de regels van toepassing in het Rijksarchief.
Deze inventaris vervangt de oudere toegang van WARLOP E., Inventarissen van archieven van kerkfabrieken (Rijksarchief te Kortrijk. Inventarissen, 3), Kortrijk, 1969, p. 111, toegang nr. 25/53, waarin twee bestanddeelnummers waren opgenomen die afkomstig waren uit de 'Verzameling Aanwinsten'. De stukken uit deze toegang werden geïntegreerd in de nieuwe inventaris. In de concordantielijst die deze inventaris afsluit, is terug te vinden welke nummers overeenkomen met de oude.
DESPRIET P., De Zuidwestvlaamse parochiekerken, 3 dln., Kortrijk, 1984.
MADDENS N., Onofficiële klokkenluiders in Spiere. 1788, in De Leiegouw, 1978, 20, p. 286-288.
SCUFFELAIRE A., Inventaire des Archives de la famille del Fosse et d'Espierres (Archives de l'Etat à Tournai), Brussel, 1976.
SLOSSE L., Spiere, in Rond Kortrijk, IV, Handzame, 1977, p. 1745-1784. (oorspronkelijke uitgave 1914-1916, anastatische herdruk)
WITDOUCK R., Bijdragen tot de geschiedenis van het dekanaat Avelgem, Avelgem, 1989.
WITDOUCK R., Inbraak in de pastorie van Spiere, 1511, in Biekorf, 2007, 107, p. 386.
De ordening en de beschrijving werden verzorgd door Hendrik Callewier en Ann Vansteelant.
(5)Johannes Avunculi (Jan Loncle) (1445)
Jan de Bethune (...-1471)
Pieter le Verghein (1471-...)
Amoricus Petit alias Laurencii of Laurens (...-1511)
Edmond du Miroir (1511)
Jan De Bevere (1511)
Gillis Du Rys (1512)
Nicolaus Van Sassenhem (1527)
Nicolaus Leclercq (1558-1568) (plaatsvervanger vanaf 1549)
Guilbertus Pollet (1568-...)
Antone Cordon (1589-1592)
Cornelis Fruytiers (1592)
Frans Veys (1592-1599)
Hieronymus of Hironette Héron
Michiel Bourchourt (...-1605)
Pauwel Casteels (1605-1620)
Dierik Jadoul (1620-1622)
Christophorus Le Boissche (1622-1653)
Michiel Du Moulin (1653-1689)
Thomas De Boo (1691-1707)
J.-B. Le Roy (1699) (deservitor)
Dominiek Ghesquiere (1702) (deservitor)
Jac. Le Mahieu (1704-1707) (deservitor)
Pieter Le Maire (1707) (deservitor)
Karel Frans Van Eeckhout (1707-1710)
Martijn De Bal (1710-1740)
J.I. Verduyn (1740-1741)
Hermes Van Steenbrugghe (1741-1743) (deservitor)
Denijs Lievens (1743-1759)
Pieter Ambrosius Codron (1759-1760) (deservitor)
J.-B. Col (1760-1768)
Pieter Jac. Lefebvre (1768-1785)
Bruno Cordier (1785-1795)
Jooris Brédart (1805-1807)
Alexander Joseph Dansette (1807-1808)
Antone De Lescluse (1808-1814)
M. Corne, pastoor van Dottenijs (1814) (deservitor)
Michiel Verdavoine, onderpastoor van Luingne (1814-1815) (deservitor)
Karel Joseph Cuignet (1815-1817)
Franc. Toussaint Pascal Vielle (1817-1839)
Henricus Laumosnier (1840-1842)
Jean Vandeweghe (1842-1843)
Carolus Nisse (1843-1851)
Floris Marquant (1851-1890)
Marcellus Lambin (1890-1897)
Edmundus Froidure (1897-1904)
Henri Schaloigne (1904-1909)
Remi Rooryck (1909-1924)
Honoratus Cardoen (1924)
Benjamin Lomez (1924-1951)
André Yserbyt (1950-1955) (medepastoor)
Georges Delmarque (1951)
Gerardus Burgraeve (1951-1955)
Emmanuel Allaer (1955-1961)
Maurits Van Luchene (1961-1966)
Victor Herpoel (1966-1977)
Maurice Decoster (1977-1979)
Jozef Colpaert (1979-1995)
André Matton (1995-1998)
| 1 - 6 | Processen-verbaal van de verpachting van diverse gronden van de kerkfabriek en de armendis. 1701-1797. | ||||||||
| 1 | 1701. | 1 katern | |||||||
| 2 | 1718. | 1 charter | |||||||
| 3 | 1727. | 1 katern | |||||||
| 4 | 1740. | 1 katern | |||||||
| 5 | 1749. | 1 katern | |||||||
| 6 | 1797. | 1 katern en 1 stuk | |||||||
| 7 | Aantekeningen over de bedragen, verschuldigd voor werken in de kerk, uitgevoerd in 1726 en 1727 door Joseph Terrijn. [1727]. | 1 stuk | |||||||
| 8 | Nota over de goederen van de kerkfabriek en de armendis. [midden 18de eeuw]. | 1 stuk | |||||||
| 9 | Stukken betreffende een verzoek van de pastoor, de baljuws en de schepenen van Spiere aan het kapittel van de kathedraal van Doornik om als tiendenheffers een nieuw altaar in de kerk te laten plaatsen. 1755. | 1 omslag | |||||||
| 10 | Stukken betreffende de openbare verkoop van gronden van de kerkfabriek en de armendis. 1755. | 1 omslag | |||||||
| 11 | Staat van goederen en renten van de kerkfabriek. [eind 18de eeuw]. | 1 stuk | |||||||