Inventaris van het archief van het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde, (1288) 1351-1898

XML
PDF
Archive

Name: Begijnhof Sint-Alexius Dendermonde

Period: (1288) 1351-1898

Inventoried scope: 0,68 linear meters

Archive repository: State archives in Ghent

Heading : Beguinages

Inventory

Authors: Pée, Leo

Year of publication: 2024

Code of the inventory: K191

Archiefvormer

Naam

Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde

Geschiedenis

In de dertiende eeuw was er in de parochie Sint-Gillis, vlak bij Dendermonde, een begijnengemeenschap ontstaan. Volgens Walter Simons werd deze gemeenschap oorspronkelijk gesticht als kluis. In 1288 kreeg ze toestemming van het kapittel en de pastoor van Dendermonde om te verhuizen naar een locatie binnen de stadsparochie. De begijnen verkregen bovendien het recht om een kapelaan te kiezen en om een kapel en kerkhof in te richten (zie nr. 2 in deze inventaris). In de tweede helft van de vijftiende eeuw had het begijnhof tussen de 223 en 275 inwoonsters. In de zestiende eeuw leed de gemeenschap onder de godsdiensttroebelen en het aantal begijnen daalde sterk. De kerk werd vernield en ook verschillende huizen ondergingen een gelijkaardig lot. In de tweede helft van de zeventiende eeuw herstelde de situatie zich en tijdens deze nieuwe bloeiperiode telde het hof 200 tot 250 begijnen.

Archief

Geschiedenis

Tussen 1994 en 2024 werd het archief samen met dat van de Onze-Lieve-Vrouwcollegiale uitgeleend aan het Stadsarchief van Dendermonde. Verschillende stukken werden door het Stadsarchief uitgeleend aan de Dendermondse Begijnhof- en Vleeshuismusea. In 2009 maakte Leo Pée een inventaris.

Verwerving

Het archief werd in 2024 terug ondergebracht in het Rijksarchief Gent.

Inhoud

Het archief is relatief beperkt. Het oudste stuk dateert uit 1351, maar de akte uit 1288 waarmee de verplaatsing van het begijnhof werd goedgekeurd, is in kopie ook opgenomen. De jongste documenten dateren uit de 19de eeuw.
De inhoud is gevarieerd. Er is één achttiende-eeuwse inventaris aanwezig (I. Inventarissen). Onder II. Algemeen - historiek zitten verschillende soorten documenten: onder andere briefwisseling, verzoekschriften en een cartularium. Er zijn meerdere documenten die betrekking hebben op statuten en eden (III. Statuten, reglementen en eedaflegging). Onder IV. Kerk, kerkhof en pastorie vinden we een akte van wijding, maar ook stukken over verbouwingen of aanpassingen. Onder V. Diensten en devotie bevinden zich vooral aflaat- en indulgentiebrieven. VI. Broederschappen, genootschappen en conventen huist voornamelijk fundatieakten. VII. Bewoners en bewoning bevat lijsten van begijnen en stukken die betrekking hebben op hun huizen. Onder VIII. Goederen, inkomsten en lasten vinden we renteboeken en documenten over verschillende inkomstenbronnen van het hof. IX. Fundaties en jaargetijden omvat een kopie van een akte en een notitie. Onder X. Boekhouding vinden we een reeks rekeningboeken die worden bewaard in het archief van de Benedictijnenabdij in Dendermonde. Stukken die in het Rijksarchief Gent worden bewaard en die hier beschreven zijn, zijn rekeningen, handboeken van inkomsten en uitgaven en verwante documenten. Akten over leengoederen kunnen worden gevonden onder XI. Zegelbrieven. Tot slot bevinden zich nog drie stukken onder XII. Supplement: een obituarium, een renteboek en een rekeningenboek.

Taal en schrift van de documenten

Het merendeel van de archiefbescheiden is in een eigentijdse hand in het Nederlands of Latijn opgesteld.

Ordening

Het archief werd in 2009 geordend door Leo Pée.

Voorwaarden voor de raadpleging

De raadpleging is vrij, mits voorbehoud omwille van de materiële toestand van de documenten.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Toegangen

Deze inventaris is de omzetting van de inventaris van Leo Pée (2009) naar het actuele sjabloon voor inventarissen van het Rijksarchief.

Documenten met een verwante inhoud

Het modern archief van het Sint-Alexiusbegijnhof bevindt zich in het stadsarchief van Dendermonde. De stukken die in deze inventaris pro memorie zijn aangeduid bevinden zich in het archief van de Benedictijnen van Dendermonde onder nrs. 161/A en 161/B.
In het Rijksarchief Gent bevinden zich een aantal archieven waarin documenten bewaard worden die verband houden met het Sint-Alexiusbegijnhof. Ten eerste kunnen in het archief van de Onze-Lieve-Vrouwcollegiale van Dendermonde (toegang PAR638) volgende nummers interessant zijn: 478, 484, 629, 1048-1051, 1077-1080, 1295, 1506-1514. In het Bisdomarchief kunnen volgende verwante nummers worden gesignaliseerd: B/2665, B/2667, B/2661, B/2693, B/2662, B/2666, B/2664, B/5145, B/2263 en B/2668. Tot slot bevinden zich twee relevante nummers in het archief van het Land van Dendermonde (toegang AR1): 178 en 234.

Bibliografie

BOVYN, M., Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde, III, deel 9.
BOVYN, M., "1e en 2e rentboek van 't begijnhof 13...", in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde, III, 1969, deel 19, p. 129-180.
BOVYN, M., Over twee begijntjes en een geestelijke dochter, de gezusters OSTE, van Grembergen (18e eeuw), in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde III, deel XX, p. 113-131.
BOVYN, M., LIÉVOIS, D. en MELKENBEECK, J. Zegelbrieven in de Collegiale en het Museum te Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde, Buitengewone Uitgaven, 1967, nr. 22, p. 52 e.v.
BROECKAERT, J. Cartularium van het Begijnhof van Dendermonde; voorafgegaan van eene historische schets dezes gestichts, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde, Buitengewone Uitgaven, 1902, nr. 10.
SIMONS, Walter, Cities of Ladies. Beguine communities in the Medieval Low Countries, 1200-1565, Philadelphia, 2003.
STROOBANTS, Aimé, De graf- en gedenkschriften van het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde IV, 1978-1979, deel 4, p. 135-150.
STROOBANTS, Aimé, PÉE, Leo en VAN WEYENBERGH, Agnes, 700 jaar begijnhof (1288-1988). Dendermonde, 1988.
STROOBANTS, A. en STEYAERT, D. Bouwkundig onderzoek van het pand nr. 38 in het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde, in Gedenkschriften van de Oudheidkundige kring van het Land van Dendermonde IV, 1980-1981, deel 5, p. 81-96.
VERBEECK, Mieke en DUCHÊNE, Helena, Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Alexiusbegijnhof [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/125552 (geraadpleegd op 30 juli 2024).

Beschrijvingsbeheer

De originele inventaris van de hand van Leo Pée werd anno 2024 door jobstudent Myrte Bax omgezet in het sjabloon voor inventarisatie van het Rijksarchief.

1Inventaris van documenten die zich in de pastorie van het begijnhof bevinden. 6 en 13 mei 1792.2 stukken
Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw in het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde Broederschap van de Heilige Drievuldigheid in het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde Broederschap van de Verlossing der Gevangene Christene Slaven in het Sint-Alexiusbegijnhof te Dendermonde