Inventaris van het archief van kunstschilder en cartoonist Sylvain Beerens (1917-2005)

XML
PDF
Archive

Name: Sylvain Beerens

Period: 1931-2006

Inventoried scope: 0,33 linear meters

Archive repository: State archives in Ghent

Heading : Families and Persons

Inventory

Authors: Drossens, Paul — Lampens, Dunya — Van Bockstaele, Geert

Year of publication: 2020

Code of the inventory: FM144

Archiefvormer

Naam

Sylvain Beerens, 1917-2005

Bevoegdheden en activiteiten


Het leven van Sylvain Beerens
Sylvain Beerens wordt op 5 januari 1917 geboren in de ouderlijke woning in de Faliestraat te Sint-Maria-Oudenhove. Hij is het tweede kind van Odomarus Beerens en Leontina Van Bockstaele. Zijn zus Anna Cyrilla is geboren op 15 mei 1915. Enkele maanden na de geboorte van Sylvain verhuist het gezin naar Sint-Maria-Lierde.
Hij loopt school in het Sint-Jozefsinstituut te Geraardsbergen, waar hij in 1936 zijn diploma Moderne Humaniora, Economische afdeling behaalt. (1) Kort na zijn humaniora doet hij zijn legerdienst in Antwerpen (5de linieregiment, klas van 1936), waar hij het tot sergeant schopt. (2) Hij zwaait af op 14 oktober 1937 en vindt hierna werk als bediende bij Noordstar verzekeringen in Gent.
Aangezien Sylvain Beerens tot de laatste vijf klassen van dienstplichtigen hoort, wordt hij bij de mobilisatie op 28 september 1938 opgeroepen. Hij komt terecht bij de 1ste Compagnie. Door het verdrag van München van 30 september 1938 wordt de mobilisatie al op 2 oktober afgeblazen en keert hij terug naar huis. Bij de mobilisatie in augustus 1939 gaat Sylvain Beerens over naar de Stafcompagnie. Hij doet mee aan de 18-daagse veldtocht in mei 1940. Na de capitulatie van het Belgische leger keert Sylvain Beerens terug in dienst bij Noordstar verzekeringen in Gent.
Vanaf 1941 is hij lid van het Vlaams Nationaal Verbond (V.N.V.) en van de Zwarte Brigade, de paramilitaire afdeling van het V.N.V. Midden 1942 is hij wachtleider van de wacht Nederbrakel. Hij vervult ook de administratieve functie van districtscommandant. Eind juli 1943 neemt hij ontslag bij de Dietse Militie-Zwarte Brigade. In 1942 sluit hij zich aan bij de Deutsch-Vlämische Arbeitsgemeinschaft (DeVlag), maar al snel verlaat hij deze organisatie. Hij is ook lid van de Unie van Hand- en Geestesarbeiders. (3) Om verplichte tewerkstelling in Duitsland te vermijden, laat Sylvain Beerens zich aanstellen als gemeentesecretaris van Sint-Maria-Lierde.
Een maand na de bevrijding, op 4 oktober 1944, wordt hij op bevel van de burgemeester van Sint-Maria-Lierde geïnterneerd in het interneringscentrum (IC) van Geraardsbergen, gevestigd in het gebouw van de voormalige Rijksmiddelbare school, waar hij verblijft tot 13 februari 1945. Hij zal hierna nog in tal van inrichtingen worden opgesloten: de interneringscentra van Gent, Lokeren en Kortrijk en zelfs kort even in de gevangenis van Gent. (4) De consultatieve commissie van Oudenaarde handhaaft zijn internering tot december 1945. De krijgsraad van Gent veroordeelt Sylvain Beerens op 9 januari 1946 tot drie jaar gevangenisstraf en levenslange ontzetting uit zijn burgerlijke en politieke rechten. Ingevolge het genadeverzoek dat zijn vader Omer Beerens in februari 1947 richt aan de Prins-Regent stelt de minister van Justitie Sylvain Beerens in juni voorlopig in vrijheid. Op 7 juni 1947 verlaat hij het kamp van Lokeren.
Om zijn burgerlijke en politieke rechten terug te krijgen, tekent hij in juli 1948 verzet aan bij de rechtbank van eerste aanleg in Oudenaarde, die op 8 december 1948 een deel van de ontzetting handhaaft voor 15 jaar. (5)
Sylvain Beerens huwt in Sint-Maria-Lierde met Germaine Lapage op 7 september 1948 en zij krijgen een jaar later een zoon, Eric. Beroepshalve keert Sylvain Beerens terug naar het bank- en verzekeringswezen. Van 1948 tot 1958 werkt hij bij de bank J. en A. Van Den Berghe te Brussel, waar hij aan het hoofd staat van het departement Buitenland. (6) Nadien werkt hij bij de Kredietbank in Brussel, waar hij in 1977 op brugpensioen gaat.
Sylvain Beerens overlijdt op 88-jarige leeftijd in Zottegem op 21 februari 2005. In mei 2011 overlijdt zijn zoon Eric, die in 1975 gehuwd was met Irène Thienpont. In oktober 2011 overlijdt Sylvains echtgenote Germaine Lapage.
Toon Uyttendaele typeert Sylvain Beerens op zijn rouwprentje als volgt: "Groot man. Vlaamse schilder uit de twintigste eeuw, 'van het magische landschap'. Cultuurmens met stijl en gevoel voor schoonheid. Hoffelijk en hartelijk. Niet arrogant, eerder wat verlegen, wel altijd duidelijk aanwezig. Ook geliefde cartoonist van schalkse taferelen. Humor, jawel ook dat. Hoewel het mystieke en het religieuze niet vreemd zijn in de schilderijen, tekent Sylvain verhalend en anekdotisch in de cartoons. En opvallend concreet. Sylvain had iets magistraals, iets profetisch, iets koninklijks. Van hem ging een vertrouwen uit, een levenskracht, een overtuiging". (7)
De kunstenaar Sylvain Beerens
Sylvain Beerens heeft nooit een kunstopleiding gevolgd. Hij is een autodidact. Al van jongs af aan tekent en schildert hij. Zijn eerste olieverfschilderijen maakt hij op 17-jarige leeftijd.
Tijdens zijn opsluiting in de interneringscentra van Gent, Lokeren en Kortrijk, waar in tegenstelling tot de gevangenissen een gemeenschapsregime heerst en er dus een vrij contact is met medegedetineerden, tekent en schildert hij tientallen portretten, cartoons, stillevens en landschappen. Hij gebruikt hiervoor de voor handen zijnde materialen: potlood, waterverf, Chinese inkt en uitzonderlijk houtskool. In maart 1947 vraagt Sylvain Beerens in een brief aan de directeur of zijn familie bij een volgend bezoek Steinbach papier mag meebrengen voor zijn tekeningen. (8) Het papier dat ter plaatse verkrijgbaar is, blijkt niet geschikt voor zijn tekeningen met Chinese inkt.
Vanaf de jaren 1960 schildert hij zijn eerste werken met het paletmes. Na verloop van tijd laat Sylvian Beerens het penseel voor wat het is en hanteert hij enkel nog het paletmes. Zijn schilderwerken gaan er ruwer en krachtiger uitzien, met minder details. Zijn inspiratie haalt hij in binnen- en buitenland. Hij trekt met de fiets de trein op om pittoreske plaatsen te bezoeken en er schetsen van te maken. Dit doet hij ook bij zijn vele buitenlandse reizen, naar Italië, Spanje, Turkije, Marokko en zelfs Oezbekistan en Thailand. Terug thuis zet hij aan de hand van de schetsen alles op doek. (9)
Kenners noemen hem de schilder van het magische landschap. De kunstcriticus Herman Tulleken wijdt in 1975 zelfs een monografie aan zijn oeuvre. Het grootste deel van zijn werken bestaat uit vrij gefantaseerde landschappen uit de Vlaamse Ardennen, de Schelde- en Leiestreek, Nederlandse, Italiaanse en Spaanse panorama's.
Sylvain Beerens waagt zich ook aan het schilderen van een kruisweg, waaraan hij meer dan 10 jaar werkt. Hiervoor doorworstelt hij heel wat vakliteratuur en onderneemt hij zelfs een reis naar Israël. De eerste schetsen maakt hij in december 1979. In 1987 is dit werk afgerond en worden de 14 taferelen tentoongesteld in het Gildenhuis in Brakel. In 1990 volgt nog een tentoonstelling in de kartuizerkerk van Sint-Martens-Lierde. Om te vermijden dat de 14 taferelen verspreid geraken, schenkt Sylvain Beerens uiteindelijk de Kruisweg in zijn geheel aan de kerkfabriek van Sint-Maria-Lierde, waar hij op 13 april 2001 wordt ingewijd.
Naast talloze schilderijen produceert Sylvain Beerens ook ontelbare cartoons en karikaturen. Van 1977 tot en met 1980 is hij illustrator van het maandblad De Lierdebode. In 1992 illustreert hij het boek Lierde vroeger, uitgegeven door de projectgroep Cultuur. Als lid van die werkgroep levert hij eveneens, naast een hele resem spreuken en gezegden (10), alle cartoon tekeningen aan voor het boek Bij ons zèze dad azu. Spreuken en Gezegden en andere Eigenheden uit Lierde vroeger (1999). Over zijn cartoons schrijft Tulleken het volgende: "(De karikaturen) vormen qua inhoud zeker de lichte toets in Beerens' werk. De milde spot met 's mensen drukte heeft niet de bedoeling naar grote diepten te peilen. Ideeën zitten er niet in, hoogstens een glimlachend hoofdschudden...". (11)

Archief

Geschiedenis

Sylvain Beerens heeft zijn werk regelmatig tentoongesteld (zie VII. Bijlage: overzicht tentoonstellingen). Nooit heeft hij evenwel de tientallen tekeningen en schilderijen getoond die hij heeft gemaakt tijdens zijn opsluiting in de periode 1945-1947. In de bijdragen die over zijn oeuvre en werk handelen, wordt hier met geen woord over gerept. Dit blijft een geheim tot in 2018, wanneer zijn schoondochter Irène Thienpondt op zoek gaat naar een veilige bestemming voor het nagelaten werk van Sylvain Beerens.

Verwerving

Via haar achterneven Dirk, Marc en Geert Van Bockstaele komt Irène Thienpondt in contact met het Rijksarchief van Gent. Op 18 november 2018 schenkt mevr. Thienpondt het archief van Sylvain Beerens met zijn schetsen en tekeningen aan het Rijksarchief. Tijdens Erfgoeddag 2019 zijn deze tekeningen voor het eerst getoond aan een groot publiek.

Inhoud

Het archief dat in deze inventaris is beschreven omvat een beperkt aantal archiefdocumenten betreffende het leven van Sylvain Beerens en zijn werk als kunstenaar en cartoonist. Het oudste stuk is van 1931, het recentste van 2006.
Het bestaat voornamelijk uit een 100-tal tekeningen en schilderijtjes op papier, die Sylvain Beerens maakte tijdens zijn opsluiting in de interneringscentra van Lokeren, Gent en Kortrijk in 1945-1947. Daarnaast zijn er nog een 30-tal stukken (origineel of kopie) die hij maakte na zijn detentieperiode.
In de inventaris is ook documentatie aanwezig. Het gaat om stukken die Sylvain Beerens hebben geïnspireerd of publicaties die handelen over zijn werk of waaraan hij een bijdrage heeft geleverd.

Selecties en vernietigingen

Er is geen selectie uitgevoerd op de geschonken documenten.

Toekomstige aangroei/aanvullingen

Dit archiefbestand is afgesloten en integraal aan het Rijksarchief geschonken. Normaliter zijn er geen aanvullingen meer voorzien.

Ordening

De documenten zaten in een aantal mappen en kaften, zonder enige ordening. Geert Van Bockstaele heeft een eerste ordening aangebracht. De stukken zijn vervolgens individueel beschreven en vertrekkend vanuit de beschrijving is, bottom-up, een summier archiefschema opgesteld.
Nagenoeg alle werkjes zijn ondertekend met zijn naam of initialen. De meeste zijn gedateerd en sommige zijn ook nader geïdentificeerd met vermelding van titel of afgebeelde persoon. Sylvain Beerens maakte gebruik van potlood, waterverf, Chinese inkt en houtskool. Om de gebruiker zoveel mogelijk informatie mee te geven, hebben we deze elementen in de beschrijving opgenomen. Daarnaast zijn ook de afmetingen van de werkjes in annotatie vermeld.

Voorwaarden voor de raadpleging

Aangezien de schenkster net wil dat er ruchtbaarheid wordt gegeven aan het bestaan van de documenten in deze inventaris, is er geen beperking op de raadpleging ervan. Alle stukken zijn vrij raadpleegbaar.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefdocumenten gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Aanwijzingen voor het gebruik

Sylvain Beerens heeft regelmatig zowel de voor- als achterkant van het tekenpapier gebruikt. Soms zijn de tekeningen op de achterkant pas jaren later tot stand gekomen, toen hij al in vrijheid was gesteld. De tekeningen aan beide zijden zijn in deze inventaris beschreven. Aangezien er slechts één fysieke locatie is van het stuk, is de tekening op de achterzijde als een pro-memoriebeschrijving (blanconummer) ingevoegd op de logische plaats in de inventaris. Bij een dergelijke beschrijving ontbreekt het inventarisnummer en uiterlijke vorm. Het nummer is vervangen door drie streepjes (---) zonder een punt. De fysieke vindplaats is aangeduid in een secundair beschrijvingselement.

Bestaan en bewaarplaats van originelen

Het is niet geweten waar de originele cartoons berusten waarvan er een kopie in dit archief zit.

Bibliografie

PREMEREUR A., Sylvain Beerens, kunstenaar uit Lierde, in Triverius, 2005, 3, p. 56-62.
PREMEREUR A., Sylvain Beerens, schilder van het magische landschap, in Triverius, 2017, 4, p. 32-36.
STOOPS M., Silvain Beerens schildert kruisweg, in KB-Bulletin, 1990, XXXXVIII, 5, p. 12.
TULLEKEN H., De kruisweg van Sylvain Beerens, in Z.V. Algemene kunst- en kultuurkrant voor Zuid-Vlaanderen, 1990, XIII, s.p.
TULLEKEN H., Sylvain Beerens. Schilder van het magisch landschap, Oudenaarde, 1975.

Beschrijvingsbeheer

Met het oog op de schenking van het archief heeft Geert Van Bockstaele in het najaar van 2018 een ongenummerde plaatsingslijst opgemaakt. Voor Erfgoeddag 2019 (28 april) heeft Paul Drossens een biografische schets geschreven van Sylvain Beerens, met bijzondere aandacht voor zijn repressieverleden. Op basis van de lijst van Geert Van Bockstaele heeft hij de stukken geïnventariseerd en een archiefschema opgesteld. De redactie van de inventaris vond plaats in het najaar van 2019. Kunsthistorica Dunya Lampens heeft de beschrijvingen van de tekeningen aangevuld met een aantal technische kenmerken (afmetingen, materiaal, techniek en signatuur). Télécharger l'inventaire publié- Download de gepubliceerde inventaris

OVERZICHT VAN TENTOONSTELLINGEN van HET WERK VAN SYLVAIN BEERENS

1963, Brussel, Kredietbank. Driejaarlijkse tentoonstelling van de grafische werken van het personeel.
1963, Antwerpen, VTB. Salon van de Vlaamse humor.
1964, Geraardsbergen, St.-Adriaansabdij.
1965, Antwerpen, VTB. Salon van de Vlaamse humor.
1965, 's Gravenhage, ANWB. Cartoons van het Salon van de Vlaamse humor.
1966, Oudenaarde-Leupegem. Zuidvlaams kunstsalon.
1967, Oudenaarde, stadhuis.
1967, Asse, gemeentehuis.
1967, Nukerke.
1968, Ninove.
1968, Nukerke, galerij Torenhof.
1970, Oudenaarde-Leupegem. Zuidvlaams kunstsalon.
1970, Sint-Lievens-Houtem.
1970, Geraardsbergen, Rijksinstituut voor Technisch Onderwijs (RITO)
1971, Geraardsbergen, RITO
1971, Oudenaarde-Leupegem. Zuidvlaams kunstsalon.
1971, Oudenaarde, stadhuis.
1972, Geraardsbergen, Sint-Adriaansabdij. Groepstentoonstelling Lionsclub Geraardsbergen.
1972. Oudenaarde-Leupegem. Zuidvlaams kunstsalon.
1972, Sint-Maria-Oudenhove.
1973, Kluisbergen.
1975, Oudenaarde, stadhuis.
1976, Ronse.
1987, Brakel. Tentoonstelling van de kruisweg.
1988, Oudenaarde, stadhuis. Paastentoonstelling kunstenaarsvereniging Die Cierlycke.
1990, Sint-Maria-Lierde. Tentoonstelling van de kruisweg.
1992, Sint-Maria-Lierde.
2002, Geraardsbergen, Sint-Jozefsinstituut.

1Attest van de bestuurder van het Sint-Jozefsinstituut te Geraardsbergen waarin hij verklaart dat Sylvain Beerens met vrucht het diploma Moderne humaniora economische afdeling heeft gehaald in 1936. 1958.1 stuk
2Militair zakboekje. 1936-1939.1 deel
3Bidprentjes van overleden familieleden. 1931-1973.1 omslag (8 stukken)
4Huwelijkstelegrammen. 1948.1 omslag
5Notariële bevestiging van eigendom van een bouwgrond te Sint-Maria-Lierde. 1953.1 stuk
6Stukken betreffende de bank J. en A. Van Den Berghe te Brussel, de werkgever van Sylvain Beerens. 1951-1958.4 stukken
7Felicitatiekaartjes naar aanleiding van de plechtige communie van zoon Eric. [1961].5 stukken
8Foto van vijf personen op een receptie, met Sylvain Beerens tweede van rechts. [1963].1 stuk
9Persknipsels en aankondigingen van zijn tentoonstellingen. 1963-2002.1 pak
10Briefwisseling betreffende zijn tentoonstellingen en werken. 1967-1976, 1990.1 omslag
11Portretfoto's van Sylvain Beerens. [1970-2000].1 omslag (11 stukken)
12Groepsfoto voor de school van Sint-Maria-Oudenhove, met Sylvain Beerens derde van rechts. 1972.1 stuk
13Persknipsels betreffende zijn diverse activiteiten. 1992, 2005-2006.1 omslag
 141987-1993.1 omslag
 152001-2002.1 omslag
16Foto's van zijn kruisweg, gemaakt door Paul Maeyaert uit Oudenaarde. [1989].14 stukken
17Fotonegatieven van zijn kruisweg. [1989].3 stukken (14 negatieven)
18Fotokopieën van persknipsels betreffende zijn kruisweg. 1990.1 omslag
19Foto's en dianegatieven van zijn schilderijen. [1970-1980].1 omslag.
20Spreuken en zegswijzen, neergeschreven door Sylvain Beerens. [jaren 1990].1 omslag (11 stukken)
21Foto's van Sylvain Beerens in zijn atelier, gemaakt door Rik Daze uit Wondelgem. 1990.1 omslag (13 stukken)
22Gelukwensen van de koning en koningin, het gemeentebestuur en pastoor Uytendaele bij zijn gouden bruiloft. 1998.4 stukken
23Foto's van de plechtigheid naar aanleiding van de inwijding van de kruisweg van Sylvain Beerens in de kerk van Sint-Maria-Lierde, gemaakt door Rik Daze uit Wondelgem. 2001.1 omslag (10 stukken)
24Overlijdensbericht, bidprentje en In Memoriam Sylvain Beerens. 2005.1 omslag
Beerens, Sylvain