Aanwijzingen voor het gebruik

Het archief van de gemeente Adegem bevindt zich gedeeltelijk in het gemeentearchief te Maldegem. Het gaat hoofdzakelijk over archief uit de periode 1900-1977. Enkele archiefbescheiden dateren uit de 19de eeuw. Zij werden in deze toegang opgenomen. Het gaat voornamelijk om bescheiden die een reeks, die zich in het Rijksarchief Gent bevindt, of het archiefschema aanvullen. De beschrijving van de stukken in kwestie wordt in de inventaris op haar logische plaats gezet en het nummer wordt vervangen door een conventioneel teken, namelijk ***. In een secundair beschrijvingselement wordt telkens verwezen naar het nummer in de toegang te Maldegem waar het desbetreffende stuk te vinden is met 'Zie MAL nr.'. De beschrijvingen van deze archiefbescheiden komen uit de Inventaris van het archief van de gemeente Adegem (1766-1976) / E. BLOMME en C. VAN LANDSCHOOT, Maldegem, 1986. Het grootste deel van het kerkarchief van de parochie Adegem bevindt zich in de pastorij te Adegem. In 2005 werd door H. NOTTEBOOM een inventaris van dit bestand gemaakt. (19) In dit bestand werd een begrotingsstaat van het bureel van weldadigheid van Adegem aangetroffen. Dit stuk werd aan de hand van een pro memoriebeschrijving op zijn logische plaats in deze inventaris gezet. In een secundair beschrijvingselement wordt verwezen naar het nummer van het stuk in de inventaris van H. NOTTEBOOM met "Zie KERK nr.".

De stukken die geen of een onnauwkeurige datering bevatten, werden zo goed mogelijk gedateerd. Zij werden tussen rechte haken geplaatst.

In de afdeling 'algemeen' werden de bescheiden van algemene aard geplaatst. De notulen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen alsook de ingekomen en de minuten van uitgaande briefwisseling, aanplakbrieven en algemene staten handelen over een brede waaier aan onderwerpen. In de afdeling 'financiën en fiscaliteit' zijn de begrotingen, rekeningen, boekhoudingregisters en de vele soorten belastingen uit de 19de eeuw terug te vinden. Men maakt een onderscheid tussen rijks-, provinciale en lokale belastingen. In dit bestand komen enkel gemeentelijke en rijksbelastingen voor. De eersten zijn onderverdeeld in een aantal categorieën, namelijk de directe, indirecte, omslag- en aandeelbelastingen. Zij verschillen door de wijze waarop de belasting werd ingevorderd. De lokale directe belastingen werden geheven op inkomsten en goederen met een duurzaam karakter. Het omgekeerde geldt voor de indirecte lokale belastingen, die op zaken van voorbijgaande aard werden geheven of occasioneel waren. (20) Een voorbeeld van een lokale directe belasting is onder meer de belasting op tewerkgesteld personeel. De belasting op honden is dan weer een aandeelbelasting omdat de opbrengst niet op voorhand vastgesteld werd. De omslagbelasting was een personele heffing. Dit betekent dat een vooraf - volgens de gemeentebegroting - bepaald bedrag onder de inwoners werd verdeeld volgens een zelf bepaalde omslag, op basis van vermogen, consumptie, personele belasting of huurwaarde. (21) Een typisch voorbeeld van lokale indirecte belastingen zijn de gemeentelijke octrooien, waarmee men goederen die bestemd waren voor de lokale consumptie wilde belasten. (22) Onder de afdeling 'verkiezingen' vinden we informatie over kiezers en verkiesbare personen. Deze bronnen zijn belangrijk voor de studie van macht en sociale verhoudingen binnen de gemeente. Tot in 1893 mochten namelijk personen alleen deelnemen aan de verkiezingen wanneer zij minimum het door de wet vastgelegde bedrag aan belastingen betaalden. Het zijn vooral de verkiezingsdossiers die onze speciale aandacht krijgen. Zij bevatten in de meeste gevallen processen-verbaal van de verkiezingen, informatie over de stembureaus, het aantal stemmen per kandidaat, stukken betreffende de betwisting van de uitslag etc. In de afdeling 'militaire zaken' bevinden zich een groot aantal bescheiden met betrekking tot vrijstellingen, uitstellingen of ontslagen. Interessant hierbij is de reden van het verzoek tot vrijstelling, uitstel of ontslag. Ook de inschrijvingsregisters en alfabetische lijsten van ingeschrevenen bieden interessante informatie. Naast de gewoonlijke data (naam, voornaam, geboorteplaats en -datum) werden ook biometrische gegevens en eventuele misdaden, de gekregen straf en de strafduur vermeld. (23) Vanaf 1873 werd informatie verstrekt over de alfabetiseringsgraad van de jongeling. In de afdeling 'openbare werken, ruimtelijke ordening en stedenbouw' zijn een aantal dossiers betreffende bouwvergunningen te vinden. Deze vloeien voort uit de gemeentewet van 1836 die het goedkeuren van bouwplannen langs de grote en kleine wegenis aan de gemeentebesturen opdroeg. Vanaf 1841 was het gemeenten ook toegestaan buurtwegen aan te leggen en te bewerken (rechttrekken, versmallen, verbreden, verwijderen). Hiervan zijn sporen terug te vinden in het bestand. (24)