Inventaris van het archief van de Heren, de Schepenbank en het Leenhof van Welden in Zevergem, 1429-1818

Archive

Name: Welden in Zevergem. Schepenbank

Period: 1429-1818

Inventoried scope: 1,8 linear meters

Archive repository: State archives in Ghent

Heading : Local administrations (Ancien régime): Lordships, courts of aldermen, feudal and manorial courts, city and municipal administrations, guilds and crafts, civil welfare organisationes, etc.

Inventory

Authors: Denys, J. — Renson, S.

Year of publication: 1988

Code of the inventory: AR199

...

Archiefvormer

Naam

Archief van de heerlijkheid Welden in Zevergem

Geschiedenis

Waarschijnlijk reeds voor het einde van de 14de eeuw werden door de heren van Welden verschillende kleine lenen in de parochie Zevergem gehouden van het leenhof van Sint-Pieters te Gent. (1)
De eerste heer waarvan we vrij zeker zijn, is Victor van der Zickelen. Hij leefde in het begin van de 15de eeuw. (2)
In 1526 volgde Adrien van Romerswale zijn oom Jean van der Zickelen op. (3)
In 1598 werd het leen bij de dood van Jacqueline van Romerswale verheven door haar zoon Henri de Perreau, heer van Lodi. (4)
Samuel de l'Espinoy werd zijn erfgenaam. (5)
In 1627 werd de heerlijkheid aan Laurent Volckaert verkocht (6)
die in 1716 tot de ridderstand verheven werd. (7)
In 1667 werd op verzoek van Philippe Volckaert, heer van Welden, het 'Hof te Zeverghem metten casteele, edificien ende wallen' en 9 bunder 366 roeden land door de abt van Sint-Pieters tot leen gemaakt. (8)
Het 'Hof te Zeverghem' dat naast de heerlijkheid lag, werd eerst 'nieuw hof'' genoemd, dit waarschijnlijk in tegenstelling met het oude 'hof ende behuisde stede' van Welden, dat op het eigendom van de heerlijkheid zelf lag. (9)
Het was een leen van Sint-Pieters, maar het behield toch de naam 'Hof ter Welden'. (10)
De heerlijkheid bleef de eigendom van de Volckaerts tot 1745. Frans Volckaert had bij zijn overlijden geen onmiddellijke afstammelingen waardoor de familie Schockaert de heerlijkheid van Welden erfde. (11)
Brigitte-Josephe Schockaert wordt in 1790 vernoemd als gravin van Welden en feodale erfgename van Philippe-Charles Schockaert. (12)
Het kasteel van Welden evenals vele gronden van de oude heerlijkheid werden in de Franse periode eigendom van Pierre-Georges de Meulenaere. (13)
Het kasteel werd later in bezit genomen door afstammelingen van de baron de Meulenaere, meer bepaald de familie de Pélichy. Delen van Zevergem, Gavere, Wassene en Semmerzake maakten deel uit van het ressort van de heerlijkheid Welden.

Bevoegdheden en activiteiten

De heerlijkheid Welden was verheven van het leenhof van de Oudburg. Het leenhof was bevoegd zowel voor de feodale maar ook de civiele, d.w.z. de willige en correctionele rechtspraak. Van de heerlijkheid Welden zelf werden er 6 lenen gehouden. (14)

Archief

Het archief is waarschijnlijk aan het RAG geschonken door baron Léon de Pélichy, met latere aanvullingen.

Inhoud en ordening

Het archief bestaat uit twee grote delen, enerzijds het archief van de heer en anderzijds het archief van de griffie van het leenhof en van de vierschaar. In het archief van de heer vindt men de documenten terug die de heer zelf schreef of die hem toegestuurd werden, maar ook de documenten die door zijn afgevaardigden werden opgesteld om zijn rechten en privileges te kunnen handhaven, tenminste voor zover deze documenten door de heer dienden bewaard te worden.
Het andere gedeelte is het archief van de leenhof en van de vierschaar. Het was makkelijker geweest indien de documenten van deze twee rechterlijke organisaties apart werden bewaard. De griffier echter, die voor beide instanties werkte, heeft zowel de processen-verbaal van de zittingen van het leenhof maar ook van de vierschaar in dezelfde ferieboeken genoteerd. Ook de akten, die verleden werden voor de twee gerechtshoven, werden in hetzelfde register neergepend. Er werd overigens ook geen onderscheid gemaakt tussen de minuten van die akten. (15)
Wij hebben getracht de oude bundels opnieuw samen te stellen en zo de losse stukken samengebracht volgens de bestaande reeksen.
Enkele documenten, die vermeld werden in de inventaris die opgesteld is rond het einde van de 18de eeuw, werden opgenomen bij punt IV. Bijlage. Het was immers moeilijk om ze in te passen in de twee grote delen van de inventaris. (16)
Één van deze stukken is een oude kopie van een werk dat toegeschreven wordt aan Wielant. De tekst werd gepubliceerd op basis van drie oudere kopieën. (17)
De vierde kopie die we hier vermelden bezit enkele nieuwe varianten en twee kleine rubrieken die men in de drie andere documenten niet terugvindt.

Voorwaarden voor de raadpleging

De stukken van de inventaris zijn vrij raadpleegbaar.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Aanwijzingen voor het gebruik

Bestanddeelnummers uit deze inventaris dienen via het elektronisch archiefbeheerssysteem Archeion te worden aangevraagd onder toegangsnummer 23. Bij het veld 'inventarisnummer' kan vervolgens het gewenste bestanddeelnummer uit de inventaris doorgegeven worden.

Documenten met een verwante inhoud

Dankzij de lenen, die door de heren van Welden gehouden werden van het leenhof van Sint-Pieters te Gent, waarvan enkele denombrementen en leenverheffingen bewaard bleven in het archief van Sint-Pieters, kan men de namen van de opeenvolgende heren van de heerlijkheid Welden nagaan. Het archief van het leenhof Oudburg, waarvan de heerlijkheid Welden verheven was, wordt bewaard in het RAG (Inventaris van het archief van de Kasselrij Oudburg. {13e eeuw} - 1795, Brussel, 2008. Toegangnr. 5)
Het register van heerlijke renten van Victor van der Zickelen (ca. 1400 - nr. 5 in deze inventaris) wordt in de Universiteitsbibliotheek van Gent bewaard (Handschriften, nr. 718).
In het RAG, bij Kaarten en Plannen, wordt een kaart van de heerlijkheid Welden bewaard (1801) (Kaarten en Plannen nr. 1922).

Bibliografie

DE POTTER, F., BROECKAERT, J., Zeevergem, in Geschiedenis van de Gemeenten van de Provincie Oost-Vlaanderen. Eerste Reeks. Arr. Gent, VIII, Gent, 1864-1870.

Beschrijvingsbeheer

Deze inventaris is een bewerking van de originele toegang van Serge Renson, Inventaris van het archief van de heerlijkheid van Welden in Zevergem. Gent, 1988. De bewerking houdt in dat het origineel overgetypt werd in het sjabloon voor de retroconversie van de toegangen van het Rijksarchief en dat de inleiding bewerkt en aangevuld werd door jobstudent Kevin Van Huffel.

1Inventaris van de registers van de wettelijke passeringen, heerlijke renteboeken, ferieboeken. Einde 18de eeuw.1 stuk
2Summiere inventaris van enkele documenten (rekeningen, akten, heerlijke renten) van de griffie van Welden in de parochie Zevergem. Begin 19de eeuw.1 stuk