Name: Sint-Pancratiuskerk te Ranst
Period: 1515-1934
Inventoried scope: 0,75 linear meters
Archive repository: State archives in Antwerp
Heading : Parishes, church councils and Holy Spirit Tables
Authors: Harald Deceulaer
Year of publication: 2024
Code of the inventory: T17/113
Sint-Pancratiuskerk te Ranst.
De zetel van de oorspronkelijke parochie van Ranst was de Onze-Lieve-Vrouwekerk te Millegem, waarvan het patronaat in 1236 in handen was van de Sint-Bernardsabdij van Hemiksem. Pas later ontstond in Ranst de Sint-Pancratiuskerk, die de volgende eeuwen Millegem sterk in belang overvleugelde. Vanaf de 14de eeuw verviel de kerk van Millegem tot een afhankelijke kapel, die door de pastoor van Ranst werd bediend. Meestal sprak men dan ook van de parochie Ranst-Millegem. Tot de parochie van (Ranst)-Millegem hoorde ook een deel van de gemeente Vremde.
De Sint-Pancratiuskerk werd gebouwd in de 15de eeuw. Op 22 maart 1854 brandde de kerk af, en bleven enkel de muren overeind. De kerk werd herbouwd in neogotische stijl, waarbij ze werd verhoogd.
In de 17de-18de eeuw was het personaat van Ranst in bezit van het bisschoppelijk seminarie van Antwerpen. Ranst behoorde tot 1559 tot het bisdom Kamerijk, aartsdekenij Antwerpen, daarna tot het bisdom Antwerpen, dekenij Lier (tot 1610), daarna dekenij Antwerpen, na 1801 behoorde het tot het aartsbisdom Mechelen. Vanaf 1837 viel de kerk onder de dekenij Lier, en vanaf 1873 onder de dekenij Deurne, om in 1929 over te gaan tot de dekenij Zandhoven. De tienden werden verdeeld in drie: een derde voor de pastoor van Ranst, een ander derde voor de bisschop van Antwerpen en het laatste derde voor de heer van Ranst.
De heerlijkheid Ranst werd in de 12de eeuw opgesplitst en sindsdien noemden de heer van Doggenhout en de heer van Zevenbergen zich beiden 'heer van Ranst-Millegem'. Zevenbergen werd o.a. beheerd door de families Houtappel, Macquereel, Le Roy, Vecquemans en Gilman tussen de 17de en 19de eeuw. De heerlijkheid Doggenhout was in de 17de en 18de eeuw in handen van de familie de Fourneau. In 1693 telde Ranst 666 inwoners, in 1816 1193. Dit steeg tot 2015 in 1910 en 3658 in 1961 en 13.615 in 1977.
Het archief werd lange tijd in de kerk bewaard. In 1854 ging het deel van het archief dat in de toren werd bewaard in vlammen op; een ander deel kon worden gered.
Het Rijksarchief Antwerpen verwierf enkele archiefbestanddelen in de vroege 20ste eeuw (een deel van huidig nummer 2 en 139). In 1982 en 2008 werd telkens nog een archiefbestanddeel verworven (huidig nummer 16 en 138). In 2021 werd het grootste deel van het archief dat in deze inventaris wordt beschreven overgedragen door het Gemeentelijk Documentatiecentrum Ranst, dat het eerder had ontvangen van mevrouw Rosa Eycken, weduwe van Frans Schelfhout. Tussen het Rijksarchief en de parochie Sint-Pancratius werd een overeenkomst van bewaargeving getekend op 31 januari 2021.
Het archief bleef fragmentair bewaard. Dit bestand bevat stukken uit het ancien régime en de 19de eeuw, en slechts twee archiefbestanddelen uit de 20ste eeuw. Begrotingen ontbreken, en rekeningen zijn slechts zeer beperkt aanwezig. Bijzondere stukken zijn de rekeningen uit de eerste helft van de 16de eeuw, de lijsten van de 'belasting' geheven op de inwoners van de parochie voor het onderhoud van de pastoor en onderpastoor in de Franse tijd en de sermoenen van pastoor Maes uit 1829-1831.
De stukken zijn overwegend opgesteld in het Nederlands. Sommigen zijn in het Frans of Latijn.
Er werd geen archief geselecteerd ter vernietiging.
Het archiefschema is gebaseerd op het modelschema van het Rijksarchief voor parochiearchieven. (1) Gezien de beperkte omvang van dit bestand werd geen aparte indeling gemaakt in stukken vóór en na 1802.
De raadpleging van dit bestand is vrij.
Voor de reproductie gelden de regels van het Rijksarchief.
ADRIAEN M. en ADRIAEN H., Sint-Pancratiuskerk Ranst door de eeuwen heen, Lier, 1990.
COPPENS H., De ontsluiting van archieven. Richtlijnen en aanbevelingen voor de ordening en beschrijving van archieven in het Rijksarchief (Miscellanea Archivistica Manuale 21), Brussel, 1997.
COPPENS H. met aanvullingen door PUT E. en HONNORÉ L., Richtlijnen voor de inhoud en vormgeving van een archiefinventaris (augustus 2014) (Miscellanea Archvistica Manuale), Brussel, 2014.
DECEULAERDE C., Een verhaal van bijna duizend jaar. Het kasteel Doggenhout, Ranst, in Kastelen & landhuizen in Ranst, Ranst, 2023, pp. 40-55.
DE KEYZER W., MINKE A., VAN DER EYCKEN M. en VAN LAER R., Richtlijnen en aanbevelingen voor het beheer van het archief van de kerkfabriek en van andere parochiearchieven (Miscellanea Archivistica Studia, 96), Brussel, 1997.
DE NAVE, F., 'Ranst' in HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek, 2, Brussel, 1980, p. 894-895.
HOUTMAN E., Overzicht van de archieven en verzamelingen van het Rijksarchief te Antwerpen. Band III Privaatrechterlijke archieven en verzamelingen, Brussel, 2006.
MAES J., Een bewogen geschiedenis van 800 jaar. Het kasteel Zevenbergen, Ranst, in Kastelen & landhuizen in Ranst, Ranst, 2023, pp. 24-39.
MARIËN J., Album Pastorum. Lijsten van de Dekens, Pastoors en Kapelanen (1801-1981) van het Bisdom Antwerpen, Antwerpen, 1982.
PROOST J., Ranst en zijn gehucht Millegem, Heemkundig handboekje voor de Antwerpse Randgemeenten, VI, 1, 1958, pp. 1-38.
Deze inventaris werd opgesteld door Harald Deceulaer in december 2023 en januari 2024. De ordening gebeurde op basis van de richtlijnen en de model-archiefschema's uit DE KEYZER W., MINKE A., VAN DER EYCKEN M. en VAN LAER R., Richtlijnen en aanbevelingen voor het beheer van het archief van de kerkfabriek en van andere parochiearchieven (Miscellanea Archivistica Studia 96), Brussel, 1997; COPPENS H., De ontsluiting van archieven. Richtlijnen en aanbevelingen voor de ordening en beschrijving van archieven in het Rijksarchief (Miscellanea Archivistica Manuale 21), Brussel, 1997 en COPPENS H. met aanvullingen door PUT E. en HONNORÉ L., Richtlijnen voor de inhoud en vormgeving van een archiefinventaris (augustus 2014) (Miscellanea Archvistica Manuale), Brussel, 2014.
Télécharger l'inventaire publié- Download de gepubliceerde inventaris
(2)Johannes Pistoris (De Bakker), ca. 1260.
Johannes Van Diepenbeke, ca. 1501-1512
Petrus Enghels, 1530-1541.
Johannes-Franciscus Keyen, ca. 1543-1545.
Jan Stassaert, ca. 1544. (3) Andries Van den Bogaerden, overleden 1572. (4) Rombaut, ca. 1580.
Merte (Martinus) Stryen (Streyns), 1585-1600.
Johannes Van Dijcke, ca. 1601.
Balthasar Snanels, 1603-1604.
Johannes Clerckx (Clirckx), ca. 1605.
Schepens, 1608.
Jacobus Van Varick, 1610.
Cornelius Roos.
Johannes Busius, ca. 1610-1625. (5) Dierick Janssens Van Veen, 1625-1639. (6) Antoinus Schuts (Schutz), 1639-1669
Jeronimus (Hieronymus) Haerts, 1670-1695.
Jacobus Godijn, 1695-1723.
Lambert-Trudo Mannaerts, 1723/1724-1748. (7) Christianus Allaerts, 1748/1749 - 1794? (8) Benedictus De Roeck, 1794.
Wilhelmus Maes, 24 november 1794 - 22 maart 1833.
Norbertus Van Hemel, 29 maart 1833 - 26 april 1873.
Franciscus-Stephanus Lucas, 27 juni 1873 - 19 maart 1885.
Carolus-Henricus Smolders, 20 juni 1885 - 21 mei 1909.
Alphonsus-Victor Spruyt, 16 juni 1909 - 17 december 1928.
Joannes-Amandus Verwimp, 3 december 1929 - 15 april 1943.
Alphonsus-Joannes Verbruggen, 16 mei 1943 - 15 maart 1960.
Franciscus-Petrus De Ridder, 10 april 1960 - 14 juni 1978.
Robertus-Augustinus-Odilius-Emilius Fierens, 2 juli 1978 - 28 oktober 1990.
Marcel Van Peer, 10 januari 1991 - 1 september 2016.
Albeiro Alvi Vasquez Casallas 25/3/2018 - 31/10/2021.
Wim Selderslaghs 1/11/2021 - 31/12/2023 (administrator).
| Met een nota uit 1751 van pastoor Allaerts over de nalatenschap van pastoor Godijn en de fundatie van Gommarus Geens. | 1 | Uittreksel of kopie uit de oudste manualen die berustten in de 'komme' van Ranst, met een overzicht van een 'stede' en de gronden in eigendom van de kerk van Ranst en de Tafel van de Heilige Geest. 1754. | 1 omslag | ||||||
| Dit archiefbestanddeel bevat zowel het dubbel van het denombrement uit 1787 dat naar de centrale overheid is gezonden en rond 1900 naar het Rijksarchief Antwerpen werd gestuurd uit het Algemeen Rijksarchief, als de minuten die bewaard werden in het kerkarchief. | 2 | Denombrement van de inkomsten en uitgaven, met minuten van declaraties van pastoor Allaerts over de inkomsten en uitgaven van de kerk, in antwoord op de bijgevoegde gedrukte Instructie over de declaratie van de inkomsten en uitgaven van de geestelijkheid, volgend op het Keizerlijk Edict van 22 mei 1786. 1787. | 1 omslag | ||||||
| 3 | Minuut van een antwoord [door pastoor Allaerts] op een enquête door de centrale overheid over de tienden, het aantal inwoners, de toegangswegen tot de kerk. 1787. | 3 stukken | |||||||
| 4 | Lijsten van de belasting geheven op de inwoners van de parochie voor het onderhoud van de pastoor en onderpastoor, met namen van de inwoners en de door hen betaalde bedragen. 1796-1805. | 1 katern | |||||||
| 5 | Gedrukte mededelingen gericht aan de kerkfabriek, over de aanstelling van kerkmeesters, instructies voor de boekhouding en het beheer van roerende en onroerende goederen. 1810-1846. | 1 omslag | |||||||