Archief van de schepenbank en dorpsbestuur van Bornem. 16de eeuw-1794.

XML
PDF
Archive

Name: Oud Gemeentearchief Bornem

Period: 16de eeuw-1794

Inventoried scope: 0,4 linear meters

Archive repository: State archives in Antwerp

Heading : Local administrations (Ancien régime): Lordships, courts of aldermen, feudal and manorial courts, city and municipal administrations, guilds and crafts, civil welfare organisationes, etc.

Inventory

Authors: /

Year of publication: /

Code of the inventory: D023

Archiefvormer

Naam

Gemeente Bornem.

Geschiedenis

Bornem behoorde tot het domein van de prinsbissschoppen van Luik en werd later verdeeld tussen de burggraven van Gent en de Berthouts. Zo kwam het als leen bij het graafschap Vlaanderen (Rijksvlaanderen) terecht en vanaf 1250 als grafelijk domein. In 1320 werd het gegeven aan Robrecht van Kassel, zoon van de Vlaamse graaf, waarna het o.a. overging op de families van Bar, Saint-Pol, de Bourbon- Vendôme, de Gonzague, d'Avalos. In 1585 kwam het - als baronie, vanaf 1658 als graafschap - in handen van de familie de Coloma, later van de Corswarem en na 1772 via Aldegonde Lannoy bij de familie de Marnix.
De schepenbank werd definitief ingericht in 1449 en eeuwenlang was er betwisting om het beroepshof tussen de Raad van Vlaanderen, de Grote Raad van Mechelen -die de overhand kreeg in de 18de eeuw- en het Leenhof van Dendermonde.
Bornem was ook zetel van het Land of Baanderij van Bornem en had het statuut van een kasselrij, waartoe ook de heerlijkheden Hingene met de kerkdorpen of gehuchten Nattenhaasdonk, Eikevliet en Wintam, Mariekerke (volgens sommige auteurs ook Baasrode) en Opdorp behoorden.

Archief

Geschiedenis

De nrs. 11-12 werden in 1969 door het Rijksarchief Gent overgemaakt, nr. 13 (afkomstig van het archief van de Raad van Vlaanderen) in 1975. In 2004 werd door een particulier nog een aantal losse documenten over de heerlijkheid geschonken (nr. 16).
Enkele documenten van na 1795 werden hier uitgenomen en in het "archief van het gemeentebestuur van Hingene" geplaatst.

Voorwaarden voor de raadpleging

De documenten vermeld in deze inventaris zijn openbaar en vrij raadpleegbaar.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefdocumenten gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Documenten met een verwante inhoud

Plaatsingslijst van het hedendaags gemeentearchief van Bornem, 1870-1912. Zie toegang: P023.

Elders bewaard archief

In het Archief van de familie d'Ursel, bewaard op het Algemeen Rijksarchief te Brussel vindt men een aantal cijns-, pachtboeken, rekeningen e.d. van Hingene en Bornem: nrs. 1006-1154 (1327-1944).
In het archief van graaf Marnix van Sint-Aldegonde op het kasteel van Bornem bevinden zich nog heel veel archiefbescheiden van de schepenbank en het gemeentebestuur van Bornem: cijns- en leenboeken (1318-18de eeuw), land- en pachtboeken (16de-18de eeuw), rekeningen van de heerlijkheid (1400-1770) en van het domein (1792-1843), costuimen, schepenprotocollen (1592-1637), losse documenten over de heerlijkheid, schepenbank, school en particulier archief (16de-19de eeuw).
Een landboek van Bornem en Mariekerke uit 1787 door landmeter Vertongen bevindt zich in particulier bezit.

Bibliografie

MAEREVOET J., Parochie Bornem in de periode 1708-1735, in Heemkundig Jaarboek van de Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant, XXVIII-XXIX, 1993-1994, p. 44-68. E. BEST, Bornhem, sa châtellenie, son château, ses seigneurs. notice historique, Sint-Niklaas, 1877.
VAN DONINCK B., Inventaire des Archives conservées au château de Bornem, in De Schakel, XIV, 1959, p. 85-104, 128-135, XV, 1960, p. 30-36, 58-69, 93-100, 121-136.

Beschrijvingsbeheer

Inventaris in het nieuw inventarismodel overgezet door Katelijne De Graef (2017), waar nodig verduidelijkt en aangevuld door Katelijne De Graef en Theo Van Geystelen (2017), onder leiding van het diensthoofd. De algemene beschrijving van het archief is overgenomen uit het bestandenoverzicht door Erik Houtman (2006).

1"Cohier van eigenaars" - "Cohier van de pachters". 1659-1664.1 pak
2Dyckagie - Memoriën. 1669.1 pak
3Ordonnantie en verbaal van de stijl en de manieren van procedure.1 stuk
4Varia. 17de-18de eeuw.1 pak
5Leenhof van Bornem. 1665.1 omslag
6Niet toegekend.
7Erfenis van de Graaf van Bornem en Nijlen. 1763-1765.1 omslag
8Varia. 18de eeuw.1 pak
9Erfenis Margaretha Bochemont. 1596-1597.1 stuk
10Schepenakten. 1693-1730.2 perkamenten
11Terminatiën van de Baronie van Bornem. 1630-1656.1 deel
12Rol van de Vierschaar van Bornem. 1630-1656.1 deel
13Ferieboek van het Land van Bornem. 1639-1657.1 deel
14Niet toegekend.
15Niet toegekend.
16Vrijgeleidebrieven van koopwaren ("laet passeren") afgeleverd door het "comptoir" van Bornem. 1790-1791.1 omslag
17Vonnis van de Raad van Vlaanderen in het proces tussen de "afdrijvers" (niet Bornemnaren die gronden in Bornem bewerken) van Bornem en de burgemeester en schepenen van Bornem i.v.m. de ommestelling. 1650.1 stuk
18Proces tussen de heer van Bornem en de heer van Hingene over de heerlijke rechten van Hingene, 16de eeuw-1688, met retroacten (uittreksels uit rekeningen, leendenombrementen e.d.). 13de-16de eeuw.1 pak
19Proces tussen de gemeentebesturen van Bornem en Hingene over de onkosten van militaire inkwartieringen en logementen. 1679-1691.1 pak
20Onkosten voor het logement van Lorreinse troepen in Bornem. 8-9 juni 1645.1 katern
21Verzoekschrift van de schepenen van Hingene om hun medeschepen Peeter de Wachter, die gevangen werd gehouden in Bornem in vrijheid te stellen. 25 juni 1629.2 stukken
22Overeenkomst tussen de "parochie" en de armentafel van Bornem en de heer om de resterende heide- en vage gronden te verkopen en de opbrengst ervan grotendeels aan hen toe te wijzen. Heel wat arme lieden hadden vroeger op in cijns genomen vage gronden immers huisjes gebouwd en waren ten laste van de Armentafel. 1728, 1759.2 stukken
23Opgave van cijnsplichtigen van heidegronden. 1711.1 stuk
24Reglement voor Niclaes Corstens, luitenant-baljuw van de baronnie van Bornem. 16 apr. 1654.1 stuk
25Verzoekschrift van de "gemeene insetene" van Bornem, dat volledig is afgebrand, aan de stadsmagistraat van Antwerpen i.v.m. de inning van "de noble gelde". 10 jan. 1584.1 stuk
26Vrijstelling door Filips van Boergondië aan de kasselrij Bornem van de belasting, geheven voor rebellie. 25 feb. 1458.1 stuk
27Procedurestuk van het proces voor de Grote Raad van Mechelen tussen Charles Joseph Coloma, heer van Bornem tegen de dijkgraaf, bestuur en gegoeden van de polder van Bornem, Hingene en Weert. 1720.1 stuk
 155Schepenakt van het graafschap met hangend zegel "dieser lande" onherkenbaar doch zelfde als bij de akten van 1678, 1688. 9 apr. 1660.
 156Erfbrief voor de Weduwe wijlen Sr. Jaspar den Haan, voor zeker partije lands vercreghen van Jan Merchij (Zegel van het graafschap). Heerlijke Gilde en Polder van Spierebroek. 29 juli 1679.
 157Titel van toekomste van de meerschen liggende in het Spirenbroeck (fragment van het zegel van het graafschap). 21 en 22 feb. 1688.
 1582 apr. 1605.
 1595 apr. 1616.
 160Land, Kasselrij en Baanderij. 14 okt. 1633.
 161Schepenen Land van Bornem. 28 feb. 1687.
 1629 feb. 1640.
 16318 okt. 1647.
 1649 mei 1692.
 16513 dec. 1730. 24 jan. 1731.
Schepenbank en Dorpsbestuur van Bornem