Inventaris van het archief van de Familie de Looz-Corswarem

XML
PDF
Archive

Name: de Looz-Corswarem (Familie)

Period: 1553-1966

Inventoried scope: 29 linear meters

Archive repository: National Archives of Belgium

Heading : Families and Persons

Inventory

Authors: B. D'Hoore

Year of publication: 2011

Code of the inventory: I 513

Archiefvormer

Naam

Familie de Looz-Corswarem.

Geschiedenis

De familie de Looz-Corswarem gaat terug tot Robert de Corswarem, ministerialis van de graaf van Loon (Looz in het Frans) in het begin van de 13de eeuw. In 1734 verkreeg de familie bevestiging van de titel van graaf voor alle naamdragers op basis van het feit dat ze zouden afstammen van de middeleeuwse graven van Loon. Met dezelfde patentbrief creërde Karel VI ook twee hertogelijke titels (hertog de Looz-Corswarem en hertog de Corswarem-Looz), overdraagbaar bij eerstgeboorte, voor de broers Louis en Joseph-Philippe-Hyacinthe de Looz-Corswarem.

Guillaume-Joseph, vierde hertog de Looz-Corswarem en de Corswarem-Looz (vanaf 1792), eerste prins van Rheina-Wolbeck (vanaf 1803), markies van Ligny, baron van Longchamps, graaf van Niel, heer van Landelies, enz. is een van de belangrijkste telgen van de familie. Hij werd in Waremme geboren in 1732 als eerste zoon van Joseph-Clément, graaf de Looz-Corswarem, militair in het regiment dragonders van Wurtemberg en opperjager van het prinsdom Luik, en van diens eerste echtgenote, Jeanne d'Anglure. Zoals zijn vader volgde hij een overwegend militair curriculum, als kapitein van de dragonders. Wegens zijn verdiensten op het slagveld verleende keizerin Maria-Theresia hem in 1762 het kruis van ridder in de militaire Orde van Maria-Theresia.
Uit zijn huwelijk met Marie-Emmanuelle, barones d'Aix, kanunnikes van Moustier en Andenne (1740-1788) werden zeven kinderen geboren. Zijn tweede huwelijk in 1792 met Rosalie, gravin de Bylandt, kanunnikes van Nijvel (1759-1839) bleef kinderloos. Zijn in 1792 kinderloos overleden verwant Charles-Alexandre-Auguste (hun grootvaders waren volle neven) had hem bij testament aangeduid als zijn opvolger voor beide hertogelijke titels van de familie.
In de jaren 1790 heeft hij heel wat inspanningen geleverd om de familie in het bezit van het graafschap Loon te stellen. Ter compensatie van zijn door Frankrijk veroverde bezittingen op de linker Rijnoever verkreeg hij het prinsdom Rheina-Wolbeck in Noord-Rijnland-Westfalen. Het betrof twee districten van het geseculariseerde bisdom Munster. Van zijn prinselijke titel heeft Guillaume-Joseph evenwel niet lang kunnen genieten, aangezien hij amper twee maanden na de plechtige intrede in zijn prinsdom overleed, op 20 maart 1803.
Bij testament had hij bepaald dat de titel van prins van Rheina-Wolbeck niet zou overgaan op zijn oudste zoon Charles, maar op diens jongere broer Joseph-Arnould. Het ongelijke huwelijk van Charles met een niet adellijke dame wordt meestal aangegeven als reden voor zijn evictie. Ook zijn desertie uit het leger en een poging tot vadermoord hebben er ongetwijfeld ook toe bijgedragen dat hij onwaardig werd bevonden om zijn vader op te volgen als prins van Rheina-Wolbeck. Aangezien het huwelijk van Joseph-Arnould met Charlotte-Constance de Lasteyrie du Saillant kinderloos bleef, stelde hij zijn neef Napoléon de Lannoy-Clervaux, zoon van zijn oudste zus Clémentine, aan als zijn enige erfgenaam. Tot en met 1931 zou dit reden zijn voor processen tussen de familie de Lannoy-Clervaux en de nazaten van Charles de Looz-Corswarem die meenden recht te hebben op de titel van prins van Rheina-Wolbeck.

Uit het huwelijk van Charles de Looz-Corswarem met Caroline Denu werden twee zonen geboren, Charles (1804-1896) en Guillaume (1817-1887). De laatste is de rechtstreekse voorouder van de huidige (11de) hertog de Looz-Corswarem en de Corswarem-Looz. De mannelijke afstamming van Charles stierf uit met zijn kleinzoon Charles-Emmanuel (1860-1946).
Via zijn moeder, Marie-Louise Godoy de Bassano was die een achterkleinzoon van Manuel Godoy, bijgenaamd Prins van de Vrede (Principe de la Paz), de eerste minister van Spanje eind 18de-begin 19de eeuw. In de jaren 1890 werd Charles-Emmanuel door de Correctionele rechtbank van Brussel vrijgesproken van oplichterij. Uit psychiatrische rapporten die toen werden opgesteld bleek hij te lijden aan erfelijke psychische degeneratie en grootheidswaanzin. Zo was hij ervan overtuigd dat hij ooit tot keizer van Mexico zou worden gekroond. Zoals het een Spaanse grande paste, cumuleerde hij adellijke titels : hertog van Looz-Corswarem, prins Godoy, prins van Bassano, prins van Rheina-Wolbeck. Om de successie van de Prins van de Vrede af te sluiten zou koningin Isabella II van Spanje zelf bereid zijn geweest haar nicht infante Maria de Borbon uit te huwelijken aan Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem.
De man was ook bijzonder ijverig in verband met de opname van zijn familie in de Almanach du Gotha en andere genealogische werken, of met de erkenning van zijn adellijke kwartieren door de Orde van Malta.

Zijn belangrijkste doel was evenwel om de titel van prins van Rheina-Wolbeck en het bijhorende fideï-commis (met o.a. het kasteel van Bentlage te Rheine) te krijgen. Vooral vanaf 1909 was hij actief op dit terrein. Na het overlijden in 1912 van graaf Edgard de Lannoy-Clervaux, prins van Rheina-Wolbeck, nam de procedureslag een nieuwe wending. De zoon van Edgard, Jules, geboren in 1865 uit zijn relatie met de courtisane Marie-Anne Corberon, was namelijk pas in 1902 gelegitimeerd, op de huwelijksdag van zijn ouders. Charles-Emmanuel verzamelde alle mogelijke elementen die de legitimiteit van het huwelijk van Edgard de Lannoy-Clervaux en de legitimering van zijn zoon onderuit konden doen halen. Bedoeling was dat Jules de Lannoy-Clervaux niet als erfgenaam kon worden beschouwd van zijn vader voor wat betreft het fideï-commis van Rheina-Wolbeck. De familiewet van 1803 bepaalde namelijk dat de erfgenaam van een fideï-commis een adellijke moeder (Ebenburtich) moest hebben, wat niet het geval was voor Jules de Lannoy-Clervaux.
De omvang en waarde van Rheina-Wolbeck, maar liefst 56.000 ha. met talrijke steenkolenlagen, was ongetwijfeld ook een belangrijke drijfveer voor de door schuldeisers belaagde Charles-Emmanuel om het proces te voeren. Die liet evenwel weten dat het hem niet alleen om het geld te doen was en stelde daarom in 1926 een laatste wilsbeschikking op waarin stond dat indien hij het proces zou winnen, hij de helft van Rheina-Wolbeck zou schenken aan het aartsbisdom Keulen.
Aan bijna 20 jaar procedureslag kwam een einde met het vonnis van het Reichsgericht van Leipzig van 17 september 1931. Hierbij werd Charles-Emmanuel erkend als rechtmatig erfgenaam van het fideï-commis van Rheina-Wolbeck. Intussen had de Duitse regering beslist dat alle fideï-commissen zouden worden ontbonden, ten laatste in 1938. Vanaf 1932 resideerde Charles-Emmanuel enkele maanden per jaar op het kasteel van Bentlage te Rheine. Hij probeerde toen ook zijn belofte aan het aartsbisdom Keulen nietig te doen verklaren.
Uit zijn kortstondig huwelijk met Maria-Helena de Faria werden geen kinderen geboren. Charles-Emmanuel overleed te Sint-Truiden op 8 augustus 1946. Zijn zus prinses Manuela was gehuwd met baron Henri van den Bogaerde de ter Brugghen, kamerheer van de koning van Nederland. Uit dit huwelijk werden twee zonen geboren, waaronder Guillaume (Willy voor de familie) die door zijn oom Charles-Emmanuel werd aangesteld als zijn erfgenaam. Guillaume van den Bogaerde studeerde agronomie met het oog op het beheer van een groot domein, maar werd later diplomaat. Als erfgenaam van zijn oom heeft hij hem veel geholpen in het kader van het proces betreffende Rheina-Wolbeck. Hij woonde op het kasteel van Heeswijk (Noord-Brabant) met zijn echtgenote, barones Albertine van Heeckeren van Kell, en overleed in 1974.

Archief

Geschiedenis

De archieven gevormd door Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem bevonden zich tijdens het Ancien Régime naar alle waarschijnlijkheid in zijn herenhuis te Nijvel, of in een van zijn kastelen (Landelies, Niel, Ligny). In de jaren 1790 werden ze overgebracht naar het kasteel van Ellenhausen bij Marburg. Zoals veel edellieden had hij ervoor gekozen om te emigreren in deze woelige periode. Toen hij zich in 1803 op het kasteel van Bentlage (het kasteel van het prinselijk fideï-commis van Rheina-Wolbeck in Noordrijn-Westfalen) kwam vestigen, werden die archieven opnieuw verhuisd. Het ging toen om drie grote lederen koffers.
Op het kasteel van Bentlage bevonden zich eveneens de archieven van het klooster dat eigenaar was van het kasteel van Bentlage vóór 1803, alsook de archieven van het prinsdom Rheina-Wolbeck en van het beheer van het gelijknamige fideï-commis. Deze archieven werden na 1940 overgedragen aan het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Abteilung Westfalen te Munster waar ze thans nog bewaard worden.

De preciese bewaarplaats van de archieven van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem vanaf hun ontstaan is niet met zekerheid te bepalen. Wellicht bevond een deel zich in zijn opeenvolgende woningen te Brussel (o.a. Stassartstraat, Sint-Jorisstraat en Louisalaan). Een groot deel werd bewaard op het kasteel van Bentlage waar hij vaak verbleef vanaf 1932.
Vast staat dat de archieven na zijn overlijden in 1946 werden geërfd door zijn neef en erfgenaam, baron Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen, die ze overbracht naar zijn kasteel van Heeswijk in Noord-Brabant, met uitzondering van de archieven van het kasteel van Bentlage. In Heeswijk werden ze vermengd met het archief van de familie van den Bogaerde de ter Brugghen. Na het overlijden van baron Guillaume in 1974 liet zijn weduwe alle aanwezige archieven inventariseren met het oog op hun overdracht aan het Rijksarchief te 's-Hertogenbosch (archief van de familie van den Bogaerde en van de heerlijkheden Heeswijk-Dinther en Moergestel) en aan het Algemeen Rijksarchief te Brussel (archief van de familie de Looz-Corswarem). Dit inventarisatiewerk werd uitgevoerd door H. van Bavel, archivaris van de Premonstratenzer abdij van Berne te Heeswijk, die een overdrachtslijst van 136 archiefdozen opstelde.

Verwerving

Op 6 augustus 1975 ondertekende barones weduwe Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen het contract van neerlegging van het archief van de familie de Looz-Corswarem, gevormd door Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem, op het Algemeen Rijksarchief. Bij een eerste neerlegging, gespreid op 11 augustus en 16 september werden 37 archiefdozen bezorgd. Het betrof de dozen nrs. 1-18, 21-29, 31-34, 42-43, 45-46, 56 en 111.
Op 3 februari 1976 volgde een tweede neerlegging, bestaande uit 14 fotoalbums. Een jaar later waren er nog drie kleine neerleggingen. Een beperkt genealogisch dossier op 26 april, een archiefdoos met bescheiden over de Orde van Malta en transcripties van archieven over de familie de Looz-Corswarem op 13 augustus, en een archiefdoos met eveneens stukken van genealogische aard op 10 november. Drie kleine neerlegging van telkens enkele stukken volgden nog in de loop van 1978.

De archieven gevormd door Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem werden op 21 juni (67 archiefdozen) en 24 juli (12 archiefdozen) 1979 neergelegd door barones weduwe van den Bogaerde. Deze aanwinst vormt het grootste deel van het bestand de Looz-Corswarem. Dat ze niet zijn opgenomen in de inventaris die H. van Bavel in 1975 op het kasteel van Heeswijk maakte, wijst er ook op dat ze zich daar niet bevonden. Aangezien het kasteel van Bentlage in 1978 door de erven van den Bogaerde werd verkocht aan de stad Rheine, werden deze archieven wellicht direct van Bentlage naar Brussel overgebracht.

In een brief van 17 maart 1980 gericht aan de Algemeen Rijksarchivaris verklaarde barones van den Bogaerde dat de neerleggingen die ze tussen 1975 en 1979 had gedaan dienden te worden beschouwd als een schenking.
Op 24 juni 1982 schonk barones van den Bogaerde nog een farde met enkele documenten.

Op 19 april 2010 contacteerde Dr. Axel Koppetsch, archivaris in het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen te Munster, het Algemeen Rijksarchief met de melding dat bij de inventarisatie van het archief van het kasteel van Bentlage er nog archief was aangetroffen van de familie de Looz-Corswarem dat er eigenlijk niet thuishoorde. Dr. Koppetsch stelde meteen voor om het archief te schenken aan het Algemeen Rijksarchief om het te kunnen integreren in het daar aanwezige familiearchief de Looz-Corswarem. Eind juni 2010 werden de archieven overgedragen aan het Algemeen Rijksarchief.

Inhoud

Hoewel het om een familiearchief gaat, kunnen er toch drie duidelijk geïdentificeerde archiefvormers worden aangeduid : Guillaume-Joseph, hertog de Looz-Corswarem en prins van Rheina-Wolbeck (1732-1803), zijn achter-achter-kleinzoon Charles-Emmanuel, hertog de Looz-Corswarem (1860-1946) en diens neef, baron Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen (1882-1974).

Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem verzamelde heel wat lijvige dossiers over de nalatenschappen van zijn familieleden vanaf 1759. Ze tonen vooral aan hoezeer in hoge adellijke kringen werd gestreden om vaak aanzienlijke erfenissen. Van testamenten en huwelijkscontracten werden talrijke kopies gemaakt ter rechtvaardiging van een aanspraak op een bepaalde eigendom.
Voor de studie van de mentaliteit en van het dagelijks leven van de adel op het einde van de 18de eeuw vormt de ingekomen briefwisseling van Guillaume-Joseph een uiterst waardevolle bron. Naast brieven van gezins- en familieleden zijn er ook brieven van clerici en van zakelijke correspondenten aanwezig, gaande van een raadsheer van de koning van Pruisen tot eenvoudige winkeliers. Alles samen zijn er bijna 5.500 brieven voor 618 geïdentificeerde correspondenten. Ook een groot aantal minuten van brieven van Guillaume-Joseph zijn bewaard gebleven. Ingekomen briefwisseling van de echtgenotes en kinderen van Guillaume-Joseph, van zijn intendant François-Joseph Piton en van een aantal andere zakelijke correspondenten zijn eveneens aanwezig.
Over de lange procedureslag van de familie de Looz-Corswarem om de graafschappen Loon, Horn en Niel te krijgen op basis van een vermeende afstamming van de middeleeuwse graven van Loon, zijn bescheiden aanwezig die vaak zeer juridisch-technisch van aard zijn. Over zijn wedervaren tijdens de Franse periode heeft Guillaume-Joseph eveneens documenten nagelaten. De stukken van zakelijke aard hebben o.a. betrekking op eigendommen rond de grensstreek tussen de huidige provincies van Limburg en Luik (Corswarem, Clermont, Niel, Vorsen, Crenwick en Roost), in de provincies Namen (Ligny, Longchamps) en Henegouwen (Landelies), alsook smederijen in Luxemburg.
Bij de stukken die in juni 2010 werden geschonken door het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen bevond zich archief van de heerlijkheid Dion-le-Val (Waals-Brabant), dat in de 17de en 18de eeuw eigendom was geweest van de familie de Hennin-Lietard, markiezen d'Alsace. Hoe deze archieven op het einde van het ancien régime in bezit kwamen van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem is niet met zekerheid te achterhalen. Naar alle waarschijnlijkheid kocht hij het kasteel van Dion-le-Val en verwierf zo archieven die de familie de Hennin-Lietard had achtergelaten.

Het archief gevormd door Charles-Emmanuel, hertog de Looz-Corswarem, bevat voornamelijk bescheiden uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Het grootste deel kadert in zijn proces tegen graaf Jules de Lannoy-Clervaux omtrent de eigendom van het prinselijk fideï-commis van Rheina-Wolbeck.
Talrijke vaak zeer uitvoerige rapporten, memories, nota's en brieven van Duitse juristen (Cohn, Walther Seelmann-Eggebert, Emil Frischauer, Walther Schücking, Paul Laband, Jozef Kohler) werpen een licht op de diverse juridische aspecten van de successie van een fideï-commis, al mag niet worden uit het oog verloren dat ze werden opgesteld ter verdediging van de aanspraken van een van beide partijen. Aangezien Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem het Duits onvoldoende meester was, liet hij al die documenten naar het Frans vertalen door gespecialiseerde vertaalbureaus. Met het oog op dit proces liet Charles-Emmanuel ook talrijke afschriften maken van documenten bewaard in het Algemeen Rijksarchief en de Rijksarchieven van Luik en Hasselt.
De obsessie van Charles-Emmanuel voor adellijke titels en bijhorende status blijken uit documenten over zijn aanspraken op de erfenis van de familie Godoy en de titels van prins Godoy en prins van Bassano, over de opname van de familie de Looz-Corswarem in de Almanach du Gotha en over de vermeende adellijke status van zijn grootmoeder van Lockhorst en overgrootmoeder Denu (soms als "de Nu" gespeld). Dit laatste was van belang voor de kwartierstaat die zijn broer Louis indiende voor zijn opname in de Orde van Malta.
De moeder van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem was de laatste naamdraagster Godoy en heeft dan ook een aantal archieven van haar familie geërfd. Vermeldenswaardig zijn de brieven die haar vader ontving van haar grootvader, de bekende Manuel Godoy, bijgenaamd de Prins van de Vrede, voormalig eerste minister van Spanje, toen deze in Rome in ballingschap verbleef (1814-1819). Er zijn ook een aantal documenten over de Prins van de Vrede die werden aangekocht bij antiquariaten.

Het archief bevat een aantal albums met reisfoto's van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem, begin 20ste eeuw. Tevens zijn er acht albums met portretfoto's eind 19de eeuw aanwezig. Een ervan werd gevormd door Othon van den Bogaerde, neef van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem, de anderen door Cécile du Chastel de la Howarderie. Van deze laatste kon evenwel niet worden achterhaald welke band ze had met de families de Looz-Corswarem of van den Bogaerde.

Taal en schrift van de documenten

Het merendeel van de stukken is in het Frans of het Duits opgesteld. Er zijn ook enkele bescheiden in het Spaans en het Latijn.

Selecties en vernietigingen

Er zijn geen sporen gevonden van in het verleden uitgevoerde selecties of vernietigingen. Hiaten werden niet vastgesteld.

Toekomstige aangroei/aanvullingen

Er is geen toekomstige aangroei van het archief te verwachten.

Ordening

De archieven gevormd door Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem, eind 18de-begin 19de eeuw, werden reeds geordend toen ze zich op het kasteel van Bentlage in Duitsland bevonden, aangezien de aantekeningen op de omslagen van de toenmalige inventarisator annotaties in het Duits bevatten. Als omslagen werden zowel een voorraad voorgedrukte formulieren met de volledige titulatuur van Guillaume-Joseph gebruikt (vermoedelijk werden die aangemaakt toen hij prins van Rheina-Wolbeck werd in januari 1803 en werden ze nooit gebruikt aangezien hij reeds in maart van dat jaar overleed), als voorgedrukte formulieren met de vermelding "192" wat toelaat de inventarisatie te dateren in de jaren 1920 of 1930.
Naar alle waarschijnlijkheid werd deze inventarisatie uitgevoerd door Edmund Mues, de toenmalige rentmeester op het kasteel van Bentlage. De door hem aangebrachte ordening, aangetroffen bij aanvang van onze inventarisatieopdracht, was de volgende :

a. Briefwisseling (1-1095)

1-611 Brieven aan Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem
612-705 Brieven aan Marie-Emmanuelle, barones d'Aix, eerste echtgenote van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem
706-729 Brieven aan Rosalie, gravin de Bylandt, tweede echtgenote van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem
730-754 Brieven aan Charles de Looz-Corswarem
755-777 Brieven aan Arnold de Looz-Corswarem
778-787 Brieven aan Clémentine de Looz-Corswarem, echtgenote van graaf Florent de Lannoy-Clervaux
788-796 Brieven aan Charlotte de Looz-Corswarem
797-800 Brieven aan Thérèse de Looz-Corswarem
801-806 Brieven aan gravin Emmanuelle (Mouche) de Looz-Corswarem
807-809 Brieven aan gravin Amour de Looz-Corswarem
810-811 Brieven aan graaf Florent de Lannoy-Clervaux
812-815 Brieven aan graaf Ernst de Looz-Corswarem
816-835 Brieven aan graaf Charles-Alexandre-Auguste de Looz-Corswarem
836-850 Brieven aan Odile, Apolline en Anne-Marie de Looz-Corswarem
851-960 Brieven aan François-Joseph Piton
961-980 Brieven aan mevrouw Piton
981-1018 Brieven aan Friedrich-Wilhelm Hofmann
1019-1057 Brieven aan Pierre-André Dehare
1058-1075 Brieven aan Jean-Baptiste Simons
1076 Brieven aan J.-J. Hubart
1077-1083 Brieven aan Henri Simonis
1084-1091 Brieven aan Alphonse Donton
1092-1094 Brieven aan Martin-Augustin de Hesdin
1095 Brieven (niet geïdentificeerd)

b. Stukken van zakelijke aard (1-27)

1-9 Successies
1 Successie de Marbais, 1772
2 Successie van Louis, eerste hertog de Looz-Corswarem, 1759
3 Successie van Joseph-Philippe-Hyacinthe, eerste hertog de Corswarem-Looz, 1777
4 Successie Charles-Louis, hertog de Looz-Corswarem, 1784
5 Successie Anne-Marie-Joséphine-Louise de Looz-Corswarem, 1785
6 Successie Jean-Florent, hertog de Corswarem-Looz, 1788
7 Successie Charles-Alexandre-Auguste, hertog de Looz-Corswarem, 1792
8 Successie Odile de Looz-Corswarem, 1801.
9 Successie Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem, 1803
10 Aanspraken op de graafschappen Loon, Horn en Niel
11-27 Eigendom
11 Niel
12 Corswarem
13 Vorsen (Fresin) en Crenwick
14 Rosoux
15 Longchamps
15 a Pont d'Oye
16 Landelies
17 Denée
18 Ligny
19 Sainte-Marie
20 Grandlez
21 Bétissart
22 Clermont
23 Nieurlet
24 Henegouwen
25 Fleurus
26 Luxemburg
27 Hotels in Brussel

c. Stukken van persoonlijke aard (28-55)

28 Emigré van het departement van Samber en Maas, en opheffing van sekwester op de goederen, 1795-1801
29 Verschillende aangelegenheden betreffende de Franse bezetting na 1792
30 Schade aangebracht door de Franse bezetting aan eigendommen van de familie de Looz-Corswarem, 1796
31 Onderhandelingen met Frankrijk voor het verkrijgen van schadevergoeding, 1802
32 Stukken betreffende het prinsbisdom Luik
33 Verdediging van eigendommen, 1790-1791
34 Eigendommen van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem te Rozdialowitz en Königsbrück
35 Persoonlijke aangelegenheden van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem
35 a Orde van de Oude Adel
36 Persoonlijke aangelegenheden van Marie-Emmanuelle d'Aix
37 Persoonlijke aangelegenheden van Rosalie de Bylandt
38 Persoonlijke aangelegenheden van Charles de Looz-Corswarem
38 a Onterving van Charles de Looz-Corswarem
39 b Persoonlijke aangelegenheden van Joseph-Arnould de Looz-Corswarem
39 c Persoonlijke aangelegenheden van François-Joseph Piton
39 d Persoonlijke aangelegenheden van Ernst de Looz-Corswarem
40 Nota's van Guillaume-Joseph de Looz-Corswarem, 1793-1799
41 "Précis historique" betreffende de Franse Revolutie
42 Bulletins met annotaties over de politieke actualiteit in Parijs, 1798-1799
43 Drukwerk ca. 1790
45 Genealogie de Looz-Corswarem
47 Genealogie d'Anglure
48 Genealogie van diverse families
49 Uittreksels van parochieregisters
51 Huwelijkscontracten familie de Looz-Corswarem
52 Testamenten familie de Looz-Corswarem
53 Testamenten aanverwante families
54 Transacties
55 Drukwerk.

d. Rekeningen (56-70)

56 Rekeningen intendant Piton voor Ligny, Landelies, enz., 1789-1806
57 Kwitanties van rekening van intendant Piton
59 Rekeningen van ijzerproductie, 1776-1779
60 Rekening van de smederijen van Chesnée, 1781-1788
61 Rekeningen van de smederijen van Mellier en Rulle, 1788-1791
62 Kwitanties van smederijen van Pont d'Oye en Mellier, 1791-1793
63 Register van pachtinkomsten, 1796
64 Rekeningen van Jean-Baptiste Simons, ontvanger van Niel, 1786-1788
65 Rekeningen van Simonis, ontvanger van Corswarem, 1793-1799
66 Rekeningen van Lathuy, ontvanger van de baronie Longchamps, 1781-1783
67 Diverse rekeningen, 1795-1798
68 Renten op Montigny-le-Tilleul, 1784
69 Diverse rekeningen
70 Diverse rekeningen

e. Doos met omslagen met zegels (zonder nummer)

Deze structuur, die eerder thematisch oogt (brieven, huwelijkscontracten, testamenten en successies zijn gegroepeerd), diende te worden aangepast om te beantwoorden aan de structuur van een inventaris van familiearchieven zoals die binnen het Rijksarchief gebruikelijk is sinds het inventarisatiewerk van juffrouw E. Lejour en juffrouw A. Van Nieuwenhuysen. Daarin wordt een onderscheid gemaakt tussen de stukken van persoonlijke aard en van zakelijke aard. De stukken van persoonlijke aard worden opgesplitst : hoofdfamilie (met opgave van de personen waarover archief aanwezig is in de genealogische volgorde) en aanverwante families (in orde van parentering aan de hoofdfamilie). Concreet worden alle stukken gevormd door een zelfde persoon gegroepeerd, of ze zich bij de rubriek brieven of bij de successies bevonden.
Voor de brieven aan een zelfde geadresseerde werden de brieven in alfabetische volgorde op naam van de correspondent geordend. Echtgenotes worden op hun meisjesnaam geplaatst indien die gekend is. De niet geïdentificeerde correspondenten worden als laatste vermeld. Wanneer minuten van antwoorden bij brieven gevoegd zijn, worden ze op hun plaats gelaten en wordt hun aanwezigheid gesignaleerd in de inventaris. Indien de functie van een correspondent gekend is, wordt dit eveneens vermeld. De functie staat slechts zelden vermeld bij de handtekening (bv. bij clerici) en kan vaak worden achterhaald uit de inhoud van de brieven. Absolute zekerheid is evenwel vaak moeilijk te verkrijgen. Indien iemand uitvoerig schrijft over een bepaalde heerlijkheid kan het zowel gaan om een ontvanger als om een advocaat die in het kader van een proces handelt.
Niet enkel voor de briefwisseling diende het werk van de Duitse inventarisator stuksgewijs te worden nagekeken. Ook bij de stukken van zakelijke aard bleek een minutieuse controle nodig. Zo bevatte nr. 15 volgens de annotatie op de omslag bescheiden over Longchamps, terwijl er ook over Denée aanwezig waren. Die laatsten werden dan ook toegevoegd aan nr. 17 dat Denée betreft.
Voor de huwelijkscontracten, testamenten en successies werden de documenten per betrokken familielid gegroepeerd, zelf al zijn ze niet de eigenlijke archiefvormer. Vaak betreft het nl. Afschriften van latere datum die werden aangemaakt om bv. te dienen als bewijsmateriaal in het kader van een proces.

De archieven van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem en van zijn neef Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen werden in 1975 ontsloten door H. van Bavel, archivaris van de Premonstratenzer abdij van Berne, op het kasteel van Heeswijk. Dit was geen gemakkelijke klus aangezien ze vermengd waren met het archief van de familie van den Bogaerde. Van Bavel maakte een lijst van 136 archiefdozen waarvan de nummers 1-18, 21-29, 31-34, 42-43, 45-46, 56 en 111 betrekking hadden op de familie de Looz-Corswarem. Zeer waarschijnlijk behield hij de aangetroffen wanorde. Charles-Emmanuel de Looz ordende zijn archieven in omslagen die soms werden voorzien van een opschrift. In veel gevallen stemt de inhoud totaal niet overeen met deze annotaties. Zo bijvoorbeeld nr. 518, omslag met opschrift " Tableau Généalogique des Comtes de Looz-Corswarem de Merdorp, d'Allemagne ", dat enkel een uittreksel van het strafblad van Charles-Emmanuel de Looz-Corswarem bevatte. Ook hier drong een minutieuse controle zich op.
Voor vier strekkende meter archief had Charles-Emmanuel 532 omslagen in verschillende kleuren die Van Bavel elk voorzag van een volgnummer in de rechter bovenhoek. Heel wat bescheiden over eenzelfde onderwerp bleken opgesplitst in meerdere omslagen, verspreid over de vier strekkende meter archief. Gezien de grote wanorde waarin dit deel zich bevond en teneinde het opzoekingswerk van te vergemakkelijken werd gekozen om zoveel mogelijk de documenten te hergroeperen en een logische structuur aan te brengen in de aangetroffen chaos.

Daar de inventaris reeds was afgewerkt en het archief herverpakt toen in juni 2010 de aanwinst uit het Landesarchiv Nordrhein-Westfalen toekwam, werd besloten deze documenten te integreren in de voorliggende inventaris. Dit werd ook mogelijk gemaakt doordat de inventaris nog niet was gepubliceerd. Eerder dan de aanwinst op te nemen als bijlage achteraan de inventaris werd ervoor gekozen om elk nieuw inventarisnummer te integreren op zijn logische plaats. In de index wordt voor nummers hoger dan 1676 tussen haakjes verwezen naar de pagina waar de beschrijving staat vermeld.

Uiteindelijk ziet de structuur van voorliggende inventaris er als volgt uit :

I. Archief gevormd en verzameld door Guillaume-Joseph, hertog de Looz-Corswarem, prins van Rheina-Wolbeck (1732-1803)
A. Stukken van genealogische en heraldische aard
B. Stukken van persoonlijke aard
1. Hoofdfamilie
a. Jean de Corswarem (1476-1535) x Isabelle de Ligne xx Jeanne d'Alsteren († 1561)
b. Jacques de Corswarem († 1598) x Catherine de Corswarem († 1593/9)
c. François de Corswarem (1551-1593) x Antoinette de Gulpen
d. Jean de Corswarem († 1677) x Elisabeth-Françoise de Raveschot xx Hélène van de Waeter xxx Anne de Bourgogne
e. François-Joseph-Bernard de Corswarem-Looz († 1763)
f. Erasme de Corswarem (1592-1633) x Marie de Binckem
g. Hubert de Corswarem († 1671) x Isabelle van den Broeck xx Marie-Anne de Glymes
h. François-Antoine de Corswarem x Marie-Charlotte d'Awans dit de Lonchin
i. Jean-Hubert de Corswarem (1649-1703) x Marie-Claire-Thérèse d'Argenteau
j. Nicolas, graaf de Looz-Corswarem (1674-1759) x Anne de Trazegnies
k. Louis, hertog de Looz-Corswarem (1683-1759) x Hélène de Spangen-Uytternesse xx Marie-Françoise, gravin d'Assignies
l. Charles-Louis, hertog de Looz-Corswarem (1716-1784) x Albertine-Dorothée, gravin von Kameke
m. Charles-Alexandre-Auguste, hertog de Looz-Corswarem en de Corswarem-Looz (1723-1792)
n. Jean-Florent, hertog de Corswarem-Looz (1736-1788) x Aldegonde de Berlaymont de la Chapelle (1754-1833)
o. Anne-Marie-Joséphine-Louise († 1785), Elisabeth-Adelaïde († 1763), Apolline (1729-1798) en Odile (1730-1802) de Looz-Corswarem
p. Joseph-Philippe-Hyacinthe, hertog de Corswarem-Looz (1685/89-1777) x Anne-Elisabeth de Beyer xx Marie-Anne de Montmorency-Laval
q. François de Corswarem (1628/34-1694) x Marie Hamilton Denderwick
r. François, graaf de Looz-Corswarem († 1734)
s. Joseph-Clément, graaf de Looz-Corswarem (1698-1761) x Jeanne d'Anglure xx Marie-Catherine Dujardin
t. Guillaume-Joseph, hertog de Looz-Corswarem en de Corswarem-Looz, prins van Rheina-Wolbeck (1732-1803) x Marie-Emmanuelle, barones d'Aix (1740-1788) xx Rosalie, gravin de Bylandt
(1) Persoonlijk leven
(2) Stukken van zakelijke aard
(3) Aanspraken op de graafschappen Loon, Horn en Niel
(4) Franse periode
(5) Briefwisseling
u. Gravin Clémentine de Looz-Corswarem (1764-1820) x graaf Florent de Lannoy-Clervaux (1760-1836)
Persoonlijk leven
Briefwisseling
v. Gravin Charlotte de Looz-Corswarem (1766-1856) x Marie-Charles, baron de Vauthier de Baillamont († 1806)
w. Gravin Thérèse de Looz-Corswarem (1768-1856)
x. Charles, hertog de Looz-Corswarem (1769-1822) x Caroline Denu (1779-1852)
Persoonlijk leven
(2) Briefwisseling
y. Joseph-Arnould de Looz-Corswarem (1770-1827) x Charlotte-Constance, gravin de Lasteyrie du Saillant († 1861)
(1) Persoonlijk leven
(2) Briefwisseling
z. Gravin Emmanuelle (Mouche) de Looz-Corswarem (1774-1837) x Léon-Pierre, baron de Menten de Horne (1777-1841)
aa. Gravin Amour de Looz-Corswarem (1782-1854)
bb. Graaf Ernest-Joseph de Looz-Corswarem (1741-1799)
2. Aanverwante families
3. Niet aanverwante families
a. François-Joseph Piton
b. Friedrich-Wilhelm Hofmann
c. Pierre-André Dehare
d. Jean-Baptiste Simons
e. J.-J. Hubart
f. Henri Simonis
g. Alphonse Donton
h. Martin-Augustin de Hesdin
i. Niet geïdentificeerd
C. Stukken van zakelijke aard
1. Bétissart
2. Brussel
3. Clermont
4. Corswarem
5. Denée
6. Fleurus
7. Grand-Leez
8. Henegouwen
9. Landelies
10. Ligny
11. Longchamps
12. Luxemburg
13. Niel
14. Nieurlet
15. Sainte-Marie
16. Vorsen, Crenwick en Roost
D. Dion-le-Val
E. Bij het archief aanwezige documentatie
II. Archief gevormd en verzameld door Charles-Emmanuel, hertog de Looz-Corswarem (1827-1946)
A. Stukken van persoonlijke aard
B. Proces tegen de familie de Lannoy-Clervaux in verband met het fideï-commis van Rheina-Wolbeck
C. Beheer van Rheina-Wolbeck en ontbinding van de fideï-commissen
D. Documentatie en publicaties
1. Documentatie in het kader van het proces betreffende Rheina-Wolbeck
2. Documentatie zonder verband met Rheina-Wolbeck
3. Publicaties
E. Iconografie
III. Archief gevormd en documentatie verzameld door baron Guillaume (Willy) van den Bogaerde de ter Brugghen (1882-1974)
IV. Archief gevormd door gravin Herminie de Looz-Corswarem (1830-1910)
V. Fotoalbums van Cécile du Chastel de la Howarderie.

Voorwaarden voor de raadpleging

Alle nummers van het archiefbestand zijn vrij raadpleegbaar.

Voorwaarden voor de reproductie

Voor de reproductie van archiefstukken gelden de voorwaarden en tarieven van toepassing in het Rijksarchief.

Toegangen

Er zijn geen oudere en eigentijdse toegangen die nog enig nut hebben voor de raadpleging of voor een goed begrip van de context waarin het archief is tot stand gekomen.

Documenten met een verwante inhoud

- Algemeen Rijksarchief : familiearchief d'Arschot Schoonhoven
Zeven portefeuilles met archief over de verschillende takken van de Looz-Corswarem, verzameld door graaf Guillaume d'Arschot Schoonhoven, zoon van prinses Alice de Looz-Corswarem, in het begin van de 20ste eeuw.
Toegang : Steekkaarten.

- Rijksarchief te Hasselt : familiearchief de Corswarem en aanverwanten
Nr. 604-608 betreffen de familie de Looz-Corswarem.
Toegang : RASKIN, R. en VAN DER EYCKEN, M. Inventaris van het archief van de familie de Corswarem en aanverwante families met inbegrip van losse archiefbescheiden betreffende de familie de Looz-Corswarem. Brussel, 2004. (Rijksarchief te Hasselt, inventarissen 80)

- Rijksarchief te Luik : algemeen familiefonds
Diverse bescheiden betreffende de familie de Looz-Corswarem, voornamelijk 18de eeuw.
Toegang : Inventaire des fonds de famille. Brussel, 1999, p. 72-74 (Archives de l'État à Liège, instruments de recherche à tirage limité 47).

- Rijksarchief in Noord-Brabant te 's-Hertogenbosch : archief van de familie van den Bogaerde van Terbrugge
De nummers 392 tot en met 427 hebben betrekking op baron Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen. De nummers 1337 tot en met 1360 bevatten bescheiden over de familie de Looz-Corswarem (1762-1952) die in hoge mate complementair zijn met de bescheiden opgenomen in voorliggende inventaris. Ook de nummers 808 a-h, 813 en 820 betreffende de families de Looz-Corswarem en aanverwante families Godoy en Crowe.
Toegang : LINDEMANN W.M. en ROOSENBOOM H.T.M., Inventaris van het archief van de familie van den Bogaerde van Terbrugge en aanverwante families (ca. 1600-1974) met daaraan toegevoegd de inventarissen van de archieven der heerlijkheden Heeswijk-Dinther (1359-1835) en Moergestel (1460-1849), 's-Hertogenbosch, 1988 (Rijksarchief in Noord-Brabant, Inventarisreeks nr. 38).

- Landesarchiv Nordrhein-Westfalen, Abteilung Westfalen te Munster : archief van het prinsdom Rheina-Wolbeck en archief van het goed Bentlage
Bescheiden over de organisatie van het prinsdom voor de jaren 1755 t.e.m. 1846, en over het goed Bentlage aldaar voor de jaren 1790 t.e.m. 1938.
Toegang : Findbuch B 7 II, S. 77-83 en Findbuch B 7, Bd. 2.

Bibliografie

DENIS, L. Le dernier seigneur de Wavre en Brabant wallon. Guillaume-Joseph-Alexandre 4e Duc de Looz-Corswarem et de Corswarem-Looz (1732-1803), in Wavriensia, XXVIII (1979), p.125-147.
DOUXCHAMPS, H. Les quarante familles belges les plus anciennes subsistantes. Corswarem, in Le Parchemin, 63 (1998), p.419-443.
LINDEMANN W.M. en ROOSENBOOM H.T.M., Inventaris van het archief van de familie van den Bogaerde van Terbrugge en aanverwante families (ca. 1600-1974) met daaraan toegevoegd de inventarissen van de archieven der heerlijkheden Heeswijk-Dinther (1359-1835) en Moergestel (1460-1849), 's-Hertogenbosch, 1988 (Rijksarchief in Noord-Brabant, Inventarisreeks nr. 38).
MENGAL, P. Un grand seigneur de la fin du XVIIIe siècle, in L'Intermédiaire des Généalogistes, 29 (1974), p.262-267.
TÖNSMEYER, J. Das Landesfürstentum Rheina-Wolbeck. Rheine, 1962.

Beschrijvingsbeheer

Het familiearchief de Looz-Corswarem werd geordend en beschreven door Baudouin D'hoore, 2009-2010.
De ordening gebeurde op basis van de aangetroffen oude orde uit de periode tussen de twee wereldoorlogen en van de richtlijnen en (een combinatie van) de model-archiefschema's uit H. COPPENS, De ontsluiting van archieven. Richtlijnen en aanbevelingen voor de ordening en beschrijving van archieven in het Rijksarchief (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën, Miscellanea Archivistica. Manuale, 21), Brussel, 1997. De beschrijving volgde ook de richtlijnen uit vermeld werk, evenals de richtlijnen opgesteld door de International Council on Archives, zie ISAD(G) : Algemene Internationale Norm voor Archivistisch Beschrijven, vertaling van de tweede uitgave, Antwerpen, 2004. Voor de redactie van de inventaris werden de "Richtlijnen voor de inhoud en vormgeving van een archiefinventaris" (juni 2008) gevolgd. Télécharger l'inventaire publié- Download de gepubliceerde inventaris

Genealogie van de familie de Looz-Corswarem

Deze genealogie beperkt zich tot de familieleden waarvoor archiefbescheiden aanwezig zijn in deze inventaris.

I. Jean de Corswarem (1476-1535) x Isabelle de Ligne
II. Jacques de Corswarem († 1598) x Catherine de Corswarem († 1593/9)
III. François de Corswarem (1551-1593) x Antoinette de Gulpen
IV.1. Jean de Corswarem († 1657) xx Anne-Marie de Kessel
V. Jean de Corswarem († 1677) x Isabelle van Raveschot
VI. Jean-Théodore de Corswarem († 1713) x Marie-Françoise de Coloma
VII. François-Joseph-Bernard de Looz-Corswarem († 1763)
IV.2. Rasse de Corswarem (1592-1633) x Marie de Binckem
V.1. Hubert de Corswarem († 1671) x Isabelle van den Broeck
VI.1. François-Antoine de Corswarem x Marie-Charlotte d'Awans dit de Lonchin
VI.2. Jean-Hubert de Corswarem (1649-1703) x Marguerite-Claire-Thérèse
d'Argenteau
VII.1. Nicolas, graaf de Looz-Corswarem (1674-1759) x Anne-Marie de
Trazegnies
VII.2. Louis, hertog de Looz-Corswarem (1683-1759) xx Marie-Françoise
d'Assignies
VIII.1. Charles-Louis, hertog de Looz-Corswarem (1716-1784) x
Albertine-Dorothée von Kameke
VIII.2. Charles-Alexandre-Auguste, hertog de Looz-Corswarem en de
Corswarem-Looz (1723-1792)
VIII.3. Jean-Florent, hertog de Corswarem-Looz (1736-1788) x
Aldegonde de Berlaymont de la Chapelle (1754-1833)
VIII.4. Anne-Marie-Joséphine-Louise de Looz-Corswarem
VIII.5. Elisabeth-Adelaïde de Looz-Corswarem († 1763)
VIII.6. Apolline de Looz-Corswarem (1729-1798)
VIII.7. Odile de Looz-Corswarem (1730-1802)
VII.3. Joseph-Philippe-Hyacinthe, hertog de Corswarem-Looz (1685/89-1777) x Anne-Elisabeth de Beyer xx Marie-Anne de Montmorency-Laval
V.2. François de Corswarem (1628/34-1694) x Marie Hamilton Denderwick
VI. graaf Joseph de Looz-Corswarem († 1741) x Madeleine-Thérèse de
Corswarem
VII.1. François, graaf de Looz-Corswarem († 1734)
VII.2. Joseph-Clément, graaf de Looz-Corswarem (1698-1761) x Jeanne
d'Anglure
VIII.1. Guillaume-Joseph, hertog de Looz-Corswarem en de Corswarem-
Looz, prins van Rheina-Wolbeck (1732-1803) x Marie-Emmanuelle,
barones d'Aix
IX.1. Gravin Clémentine de Looz-Corswarem (1764-1820) x graaf Florent de Lannoy-Clervaux (1760-1836)
IX.2. Gravin Charlotte de Looz-Corswarem (1766-1856) x Marie-Charles, baron de Vauthier de Baillamont († 1806)
IX.3. Gravin Thérèse de Looz-Corswarem (1768-1856)
IX.4. Charles, hertog de Looz-Corswarem (1769-1822) x Caroline Denu (1779-1852)
X. Charles, hertog de Looz-Corswarem (1804-1896) x jonkvrouw Anna van Lockhorst (1802-1875)
XI. prins Ernest de Looz-Corswarem (1834-1868) x Marie-Louise Godoy de Bassano (1837-1880)
XII.1. Charles-Emmanuel, hertog de Looz-Corswarem (1860-1946) x Maria-Helena de Portugal de Faria (1866-1957)
XII.2. prinses Manuela de Looz-Corswarem (1861-1919) x baron Henri van den Bogaerde de ter Brugghen (1849-1896)
XIII. baron Guillaume van den Bogaerde de ter Brugghen (1882-1974) x barones Albertine van Heeckeren van Kell (1899-1994) Albertine schenkt het archief na het overlijden van haar echtgenoot.
XII.3. prins Louis de Looz-Corswarem (1867-1922)
IX.5. Graaf Joseph-Arnould de Looz-Corswarem, prins van Rheina-Wolbeck (1770-1827) x Charlotte-Constance de Lasteyrie du Saillant († 1861)
IX.6. Gravin Emmanuelle (Mouche) de Looz-Corswarem (1774-1837) x Léon-Pierre, baron de Menten de Horne (1777-1841)
IX.7. Gravin Amour de Looz-Corswarem (1782-1854)
VIII.2. Graaf Ernest-Joseph de Corswarem (1741-1799)

1677Gedrukte stambomen van de graven van Loon. 1651.2 stukken
1Stukken van genealogische aard betreffende de familie de Looz-Corswarem en aanverwanten. 1714-1801.1 pak
1678Stukken betreffende het wapenschild van de familie de Looz-Corswarem. 1719-1788.1 omslag
2Uittreksels van parochieregisters betreffende de familie de Looz-Corswarem van de 16de tot de 18de eeuw. 1731-1833.1 omslag
1679Stukken betreffende de genealogie van de familie de Looz-Corswarem. [18de eeuw].1 pak
3Stukken van genealogische aard betreffende de familie de Looz-Corswarem. 1800-1818.1 omslag
de Looz-Corswarem (familie)